Kohėve tė fundit dukuria e dhunės familjare ėshtė pėrhapur me tė madhe. Me dhunė familjare nėnkuptohet dhuna qė pėrfshin raportet e ndėrsjella tė bashkėshortėve, sjelljen e prindėrve me fėmijėt dhe anasjelltas; sjellja e vėllezėrve nė mes tyre, pastaj sjellja e anėtarėve tė familjes me fqinjėt, me tė afėrmit dhe nė jetėn e pėrditshme nė pėrgjithėsi. Kėto janė format nė tė cilat ushtrohet dhuna. Shumica e njerėzve pyesin rreth dispozitės sė Islamit kundrejt kėsaj dhune nga njė aspekt, rreth shkaqeve tė kėsaj dukurie, mėnyrėn se si tė trajtohet si dhe gjurmėt shkatėrruese tė kėsaj nga aspekti tjetėr.

I. Qėndrimi islam ndaj dhunės familjare

Sa i pėrket qėndrimit tė Islamit ndaj kėtij fenomeni, ai e konsideron mėkat me tė gjitha vlerėsimet, qoftė nė nivel individual ose kolektiv. Nė nivel individual, Islami urdhėron dhe nxit pėr butėsi. I Dėrguari i Allahut, lavdėrimi dhe paqja e Allahut qoftė mbi tė, thotė: “Vėrtet Allahu e do butėsinė nė ēdo gjė.”¹

Gjithashtu thotė: “Nuk ka vend ku futet butėsia vetėm se e zbukuron atė dhe nuk ka vend qė largohet vetėm se e shėmton atė.” ²

I Dėrguari, lavdėrimi dhe paqja e Allahut qoftė mbi tė, na ka urdhėruar t’i ruajmė lidhjet familjare. Pejgamberi alejhi selam i drejtohet bashkėshortit duke i thėnė: “Mė i miri ndėr jush ėshtė ai qė ėshtė mė i mirė pėr gratė dhe vajzat e tij.”3

Aishja, Allahu qoftė i kėnaqur me tė, e pėrshkruan tė Dėrguarin e Allahut me kėto fjalė: “I shėrbente familjes sė tij.” ⁴

Pra, e ndihmonte bashkėshorten nė punėt e saj, nė mėnyrė qė t’i mėsonte pjesėtarėt e umetit tė tij se si tė sillen brenda familjes. Enes bin Maliku, Allahu qoftė i kėnaqur me tė, rrėfen: “I kam shėrbyer tė Dėrguarit dhjetė vjet. Pasha Allahun, asnjėherė nuk mė ka thėnė uf, e as nuk mė ka thėnė pėr ndonjė punė pėrse e bėre kėshtu ose pse bėre kėshtu?” ⁵

Ndėrsa bashkėshorten e urdhėroi qė raportin me bashkėshortin ta ndėrtojė nė baza tė shėndosha fetare. Shpėrblimin ta llogaritė tek Allahu Fuqiplotė dhe vetėm Ai ta shpėrblejė nė kėtė dhe botėn tjetėr pėr durimin qė tregon. Thotė Allahu Fuqiplotė: “Gra tė mira janė ato tė dėgjueshmet, qė ruajnė fshehtėsitė qė ka urdhėruar Allahu.”6

Prindėrit i udhėzon duke u thėnė: “Nuk ėshtė prej nesh ai qė nuk i mėshiron tė vegjlit tanė.”⁷

Ndėrsa fėmijėt i udhėzon duke i porositur se bamirėsia dhe respekti ndaj prindėrve vjen menjėherė pas respektit dhe bindjes ndaj Allahut tė Madhėrishėm: “Adhuroni Allahun dhe mos i shoqėroni Atij asgjė (nė adhurim); silluni mirė me prindėrit...”8

Tė gjithė i urdhėron qė tė sillen mirė me fqinjėt: “Pasha Allahun nuk ka besuar, pasha Allahun nuk ka besuar, pasha Allahun nuk ka besuar.” I thanė: “Kush o i Dėrguar i Allahut?” Ai tha: “Ai qė fqinji i tij nuk ėshtė i qetė nga pengesat e tij.” 9

I Dėrguari i Allahut, lavdėrimi dhe paqja e Allahut qoftė mbi tė, urdhėron qė t’i ruajmė lidhjet familjare, tė bėjmė vepra tė mira. Ai thotė: “O njerėz, pėrhapeni selamin, ushqeni tė varfrit, mbani lidhjet farefisnore, faluni natėn kur njerėzit flenė, do tė hyni nė xhenet me selam (paqe).” 10

Allahu i Lartėsuar thotė: “...bėni vepra tė mira pėr tė arritur shpėtimin!”11

Nėse dėshirojmė t’i praktikojmė kėto citate tė sipėrpėrmendura, patjetėr duhet qė nė ndjenjat tona tė rrėnjoset vlera e faljes, e ndjesės dhe e zemėrgjerėsisė. S’ka dyshim se falja ėshtė prej formave tė suksesshme nė realizimin e butėsisė, dashurisė dhe ndihmės reciproke, cilėsi kėto pėrmes sė cilave e anulojmė dhunėn nė familje dhe nė jetėn tonė nė pėrgjithėsi. Janė tė shumta citatet kuranore dhe hadithet profetike tė cilat i obligojnė besimtarėt qė tė stolisen me kėto cilėsi. Ndėr to, Allahu e urdhėron tė Dėrguarin e Tij tė jetė zemėrgjerė,: “Ti (o Muhamed) sillu me zemėrgjerėsi.”12

Allahu porosit pėr falje nė rast vrasjeje: “Ai (vrasės) qė falet nga farefisi i tė vrarit, duhet tė sillet njerėzishėm dhe le tė zbatojė dėmshpėrblimin me tė mirė. Kjo (falje) ėshtė njė lehtėsi dhe mėshirė nga ana e Zotit.”13

Njėkohėsisht urdhėron faljen e jomuslimanėve: “Shumė nga ithtarėt e Librit,  prej zilisė qė kanė nė vete, dėshirojnė qė t’ju kthejnė nga besimi nė mosbesim, tani qė e vėrteta ėshtė e qartė pėr ata. Por ju falini ata dhe lėrini, derisa tė arrijė urdhri i Allahut. Vėrtet, Allahu ėshtė i Fuqishėm pėr ēdo gjė.”14

Allahu e urdhėron tė Dėrguarin e Tij qė t’i falė besimtarėt: “Nė sajė tė mėshirės sė Allahut, u solle butėsisht me ta (o Muhamed). Sikur tė ishe i ashpėr dhe i vrazhdė, ata do tė largoheshin prej teje. Prandaj falua atyre gabimin, kėrkoi falje Allahut pėr ata dhe kėshillohu me ata pėr ēėshtje tė ndryshme.” 15

Gjithashtu e urdhėroi tė Dėrguarin e Tij qė t’i falė ēifutėt, me gjithė poshtėrsinė e tyre: “Pėr shkak se ata e thyen besėlidhjen e tyre, Ne i mallkuam ata dhe ua bėmė zemrat tė ashpra. Ata i kanė shtrembėruar fjalėt e Shkrimeve tė shenjta dhe kanė harruar njė pjesė tė mirė nga ato kėshilla. Ti (Muhamed) pėrherė do ta vėresh tradhtinė e tyre, pėrveē njė pakice tė tyre; pra, falua fajet dhe mos i qorto! Se, Allahu i do bamirėsit.”16

Allahu na mėson se falja e tė tjerėve ėshtė shkak pėr arritjen e faljes nga ana e Allahut tė Lartėsuar: “Le t’i falin ata dhe tė mos ua marrin pėr keq! Vallė, a nuk doni ju qė t’ju falė Allahu? Allahu ėshtė Falės e Mėshirėplotė.”17

Allahu i lavdėron ata qė falin dhe ata tė cilėt stolisen me kėtė cilėsi: “…e mposhtin zemėrimin dhe ua falin fajet njerėzve. Allahu i do bamirėsit.” (Ali Imran, 134) Gjithashtu thotė: “Kushdo qė duron dhe fal, ta dijė se, nė tė vėrtetė, kėto janė nga veprimet mė tė virtytshme.”18

II. Shkaqet qė ēojnė deri te dhuna familjare

Ky ishte sistemi islam qė mbron nga dhuna familjare nė nivel individual dhe atė kolektiv. Moskujdesi nė edukimin e brezave mbi kėto koncepte, shenjtėrimi i egoizmit, duke shtuar edhe tensionin e jetės, trazirat, ērregullimet, dinamika e shpejtė e programit ditor tė njeriut, njė sėrė problemesh ekonomike, shoqėrore dhe politike, tė gjitha kėto konsiderohen prej shkaqeve tė cilat ēojnė nė shkatėrrimin e familjes, nė moralin e keq dhe nė dhunėn familjare.
 

III. Largimi dhe shėrimi nga kjo dukuri

Nga kėtu mėsojmė dhe na bėhet i qartė ilaēi shėrues, d.m.th., duhet tė fillojmė me procesin e edukimit. Edukimi konsiderohet njė proces i organizuar ku ekzistojnė pėrmasa dhe kushte. Edukimi nuk ėshtė i kufizuar vetėm nė mėsim dhe ushtrim e as vetėm nė shkollė, por pėr kėtė duhet tė ndihmojnė edhe mjetet e informimit, krijimi i njė kulture nė shoqėri, e cila do tė mbronte nga kjo dukuri negative. E lusim Allahun e Lartėsuar qė kėtė dukuri ta largojė nga shoqėria jonė, nga tė gjitha shoqėritė islame dhe nga e gjithė sipėrfaqja e tokės. Ai ėshtė i Gjithėmėshirshėm ndaj robėrve tė Vet!

Almedin Ejupi
2.11.2008