Klubi Kulturor

I. Skica demografike e Bruneit

Mbretëria e Bruneit ka një numër shumë të vogël banorësh, 350,000 banorë përafërsisht¹. Brunei shtrihet në Azinë Juglindore, në ishullin e majtë të Borneut. Shtetet e saj fqinjë janë: Malajzia, Indonezia, Tajlanda si dhe Singapori. Kryeqyteti i Bruneit është Bandar Seri Begawan. Banorët e këtij vendi flasin gjuhën melaje². Dy të tretën e këtij numri e përbëjnë fisi melaj. Përveç këtij fisi, në Brunei hasim edhe disa fise të tjera, si fisi dusun, fisi ibang etj. Fisin melaj numëron 68% të popullsisë dhe që të gjithë pasojnë shkollën juridike shaafite, kurse fiset e tjera janë jomuslimane dhe përqindja e tyre kap shifrën 6%. Këto fise vërtet janë primitive dhe ende praktikojnë dhe besojnë në besime të kota, si Animizmi, Shaminizmi, etj.

Kohëve të fundit shumë banorë të këtyre fiseve kanë përqafuar fenë islame e disa të tjerë atë të krishterë. Në Brunei dominojnë ca etnitete, si për shembull kinezët me prejardhje nga Kina, Hong Kongu dhe Taiwani. Këta emigrantë³ praktikojnë besimet e tyre kineze, si budizmi, taoizmi dhe konfucionizmi. Edhe prej tyre një numër bukur i mirë kanë kaluar në fenë islame. Ne këtë vend hasim edhe materialistë, hindusë si dhe njerëz të besimeve të tjera, përqindja e të cilëve arrin në 11%. Edhe pse feja islame është fe zyrtare e vendit (Brunei Darussalam), megjithatë pakicat fetare kanë të drejtë t’i zbatojnë traditat e tyre fetare dhe tradicionale dhe ky është një shembull i mirë për jomuslimanët, të cilët janë duke ushtruar terror mbi muslimanët dhe mbi Islamin. Kjo harmoni dhe paqe ndërmjet feve daton qysh nga viti 1959, atëherë kur Brunei shpalli kushtetutën e saj islame, duke shpallur: Fe zyrtare e Bruneit do të jetë Islami. Të gjitha fetë e tjera kanë të drejtën e praktikimit të tyre në paqe dhe harmoni…

Brunei për dallim nga vendet fqinjë shquhet si vend i paqes dhe qetësisë. Është vend që çdo gjë ia kushton ndërtimit dhe zhvillimit të jetës islame. Dikush do të kishte pyetur se si erdhi Islami në Brunei?

II. Si erdhi Islami në Brunei?

Ka shumë teori qe flasin mbi ardhjen e Islamit në Brunei⁴. Njëra prej teorive është se Islami ka ardhur nga Kina. Një teori tjetër është se Islami kishte depërtuar ne Brunei përmes tregtarëve arabë, të cilët kishin ardhur në Azinë Juglindore përgjatë shekujve 14-15.
Këta arabë kishin qenë nga Jemeni dhe thuhet që në Brunei kishin arritur të depërtojnë përmes Indisë. Historianët kanë vërtetuar se shumica e thirrësve islamë, që kishin ardhur në Xhava (Java), Sumatra, Borneo dhe Selebes, kishin qenë me prejardhje dhe trashëgimi të Pejgamberit të fundit, Muhamedit alejhi selam.

Një teori tjetër thotë se Islami në Brunei kishte depërtuar në vitet e hershme, diku në shekullin e shtatë, përmes misionarëve muslimanë, prej të cilëve kishte edhe tregtarë⁵.
Bazuar në faktet e dëshmuara, tregohet se në vitin 977, në Brunei ishte një musliman kinez. Në varrezat e tjera të kryeqytetit “Bandar Seri Begawan” gjenden disa gurë varresh të muslimanëve. Këta gurë datojnë qysh nga shekulli 15 dhe aty është edhe varri i njërës prej Princeshave të Sultan Abdul Majid. Mbishkrimi është arab⁶. Këta thirrës, me mundin që dhanë në përhapjen e Islamit, arritën që në shekullin 12 hixhri të themelojnë shtetin islam të Bruneit dhe prej asaj kohe e deri në ditët e sotshme Brunei ka kushtetutën e saj islame⁷. Nga shekulli i pesëmbëdhjetë e deri në gjysmën e shekullit të gjashtëmbëdhjetë, Brunei arriti të dominojë mbi ishujt bregdetarë të Borneut dhe Filipinëve.

Me ardhjen e spanjollëve dhe anglezëve në këtë rajon, ndodhën shumë shkatërrime politike e mbi të gjitha Anglia në mënyrë graduale arriti që Brunein ta bënte si protektorat të saj në vitin 1888. Brunei konsiderohet Mbretëri Islame Maleje qysh para gjashtë shekujve. Koncepti i domethënies së MIB-së "Monarkisë Maleje Islame" (Melayu Islam Beraja ose Malay Muslim Monarchy) është konfirmuar përgjatë kohës së Sultan Haji Omar Ali Saifuddin (1950 – 1967), atëherë kur u njoh zyrtarisht në Kushtetutën e Bruneit, në vitin 1959. Pikësynimi i qeverisjes së Bruneit nga Sultan Hassanal Bolkiah ka për qëllim përkrahjen dhe ruajtjen e Islamit si fe zyrtare të Bruneit. Gjatë periudhës se Sulltanit të tanishëm, "Sultan Hassanal Bolkiah", shteti i Bruneit u zhvillua në masë të gjerë, sidomos në fushën fetare, me ndërtimin e xhamive, faltoreve, shkollave islame, institucioneve të larta fetare, kolegjeve, universiteteve etj⁸.

III. Brunei – shteti i parë islam në Borneo

Besohet se sundimtari "Po-ni Awang Alak Betatar" ishte martuar me një princeshë muslimane nga Xhohori⁹ i vjetër dhe më pas kishte kaluar në Islam. Pas martesës së tij me Princeshën e Xhohorit, ai ishte bërë Sulltan dhe kishte marrë emrin "Sultan Muhammad Shah". Ky ishte Sulltani apo Mbreti i parë i Bruneit. Nga e gjithë kjo rezulton se feja islame në Brunei kishte qenë përhapur para vitit 1370. Islami kishte filluar të përhapej në Brunei gjatë mbretërisë së Sultan Sherif Alij – ky ishte arab nga Taifi dhe njëherazi edhe trashëgimtar i Muhamedit alejhi selam. Për vlerën dhe personalitetin e tij moral tregon historia e Bruneit. Emri i tij, që mbeti i pavdekshëm tek gjeneratat e reja, tregon se ai ishte një musliman shumë i sinqertë, i cili Islamin e kishte përhapur në Brunei në mënyrë fisnike¹⁰. Në vitin 1515, portugezët njoftuan nga Malaka (Malacca) se Mbreti dhe banorët e Bruneit ishin bërë muslimanë. Tregtia e Bruneit ishte rritur. Hapësira gjeografike ishte zgjeruar me të madhe. Vendet që kishte marrë Brunei ishin: Sabah, Sarawaku, Filipinët dhe Manila¹¹. Mbreti i pestë i Bruneit ishte "Sulltan Bolkiah", i cili ishte edhe Hero i Bruneit. Perandoria e tij kishte qenë shumë e gjerë dhe kishte marrë shumë territore. Ai kishte vdekur në vitin 1524.

IV. Organizatat dhe institucionet fetare

Institucionet fetare, si për muslimanët ashtu edhe për jomyslimanët, gjenden në çdo anë të Bruneit. Bazuar në Ministrinë për Çështje Fetare (Islamic Religious Affairs), në Brunei ekzistojnë 113 xhami, përfshirë këtu edhe dy xhamitë kryesore dhe më të mëdha në Mbretërinë e Bruneit, "Masjid Omar Ali Saifuddien dhe Jame'Asr Hassanal Bolkiah. Këto xhami janë shumë atraktive për vizitorët e huaj si dhe kupolat e tyre janë të zbukuruara me ar. Në Brunei ekzistojnë shtatë kisha, tre tempuj kinezë si dhe dy tempuj të vegjël indianë. Pra, ky është një argument i vërtetë se në Brunei ka liri fetare si dhe harmoni shtetërore dhe për këtë quhet Darussalam (Vend i Paqes). Shumica e organizatave islame dhe departamenteve janë qeveritare. Ministria e Fesë është themeluar në vitin 1986. Ajo përbëhet nga departamente të ndryshme, si:
1- Departamenti për ndërtimin dhe mbikëqyrjen e xhamive.
2- Departamenti për organizimin e haxhit.
3- Departamenti i studimeve islame, përfshirë këtu edhe
4- Departamentin e legjislacionit islam.
5- Departamentin për thirrje në Islam, etj .

V. Qendra për thirrje në Islam

Është themeluar në janar të vitit 1985 dhe si pikësynim ka përhapjen dhe zgjerimin e mësimeve islame për muslimanët në përgjithësi dhe jomuslimanët në veçanti. Departamenti në fjalë merr përsipër botimin e librave dhe broshurave me tematikë islame si dhe botime të tjera periodike, gjithashtu bën shkëmbimin e informatave me disa shtete islame, duke mos harruar edhe organizimin e seminareve dhe konferencave që kanë lidhje me çështjet islame¹². Duke parë nevojën e banorëve për fenë islame, Sulltani i Bruneit "Hassanal Bolkia" ndërton godinën tjetër të Ministrisë së Fesë në rajonin e Tutongut¹³. Në vitin 1975, në Bandar Seri Begawan (kryeqyteti i Bruneit), Mbreti "Hassanal Bolkiah" themeloi "Kolegjin e mësuesve fetarë islamë". Gjithashtu duhet theksuar se Sulltani "Hassanal Bolkiah" i ka kushtuar një rëndësi të madhe zhvillimit të njohurive, e në veçanti leximit dhe mësimit të Kuranit përmendsh. Si argument për këtë kemi rastin kur Brunei Darussalam në Garat Internacionale, të mbajtura në Kuala Lumpur, në vitin 1977 zuri vendin e parë.

Në vitin 1991, Sulltani "Hassanal Bolkiah" informon të gjithë banorët vendas se festat kryesore, si viti i ri i muslimanëve, zbritja e Kuranit si dhe ngritja (Israja dhe M'iraxhi) e Muhammedit alejhi selam gjithsesi duhen festuar dhe duhet të shpallen ditë pushimi për të gjithë banorët. Më vonë, Brunei merr iniciativën e botimit të Kuranit, të ashtuquajtur "Kurani i Bruneit Darussalam". Shkrimi që është përdorur në këtë Kuran quhet "Shkrim Xhaavi"¹⁴. Viteve të fundit u themelua një numër i madh institucionesh islame, të mbikëqyrura nga specialistë të legjislacionit Islam. Prej këtyre institucioneve mund të cekim:
-Tabung Amanah (TAIB) – Fonde të Besuara Islame - e themeluar në vitin 1991.
-Banka Islame e Bruneit (IBB) – e themeluar në vitin 1993.
-Sigurimi Islam (TAIB) – e themeluar në vitin 1993.

Në Brunei numri i organizatave joqeveritare është shumë i vogël. Prej tyre mund të cekim “Asociacioni Kombëtar për Leximin dhe Mbajtjen e Kur'anit përmendsh (IQRA)”. Si organizatë joqeveritare është edhe "Asociacioni për Pranuesit e Rinj të Islamit¹⁵.

VI. Shkollimi fetar në Brunei

Në vitin 1956, në Brunei funksiononin shtatë shkolla fetare me orar të plotë dhe krahasuar me ditët e sotshme gjejmë një rritje të shkëlqyer. Tani në Brunei ekzistojnë 115 shkolla, edhe pse mësim-besimi mësohet në të gjitha shkollat e shtetit, lënda fetare gjithsesi duhet të mësohet në çdo shkollë. Kohëve të fundit të gjitha shkollat e mësim-besimit janë nën mbikëqyrjen e Ministrisë së Arsimit. Përveç këtyre shkollave, në Brunei gjendet edhe Instituti për Mësimin e Kuranit përmendsh, i emërtuar me emrin "Sultan Haji Hassanal Bolkiah Tahfiz Al-Qur'an Institute", po ashtu gjendet edhe "Kolegji i Studimeve Islame (Ma'had) si dhe "Kolegji për trajnimin e mësuesve fetarë" (Maktab Perguruan Ugama).

Niveli tretësor i mësimeve është Fakulteti i Studimeve Islame , i cili ofron tre departamente, ato janë:
1- Islamic Law (Shari'ah) – Departamenti i Legjislacionit Islam –Sheriati.
2- Islamic Studies (Usuluddin) – Departamenti i Mësimeve Islame.
3- Arabic Language (Lugah) – Departamenti i Gjuhës Arabe.

Do theksuar se Universiteti i Bruneit është themeluar në tetor të vitit 1985, atëherë kur banorët vendas kishin nevojë me shumë se gjithçka tjetër. Fillimi i mësimit në universitet ishte një datë historike për popullin e Bruneit.
Madhështia e tij "Hassanal Bolkiah", banorëve vendas u ka mundësuar që mësimet e tyre t’i ndjekin falas, duke filluar nga mosha 5-vjeçare e deri në gradën universitare. Sa i përket mësimeve joislame, në Brunei ende ka shkolla të krishtera, të ndërtuara gjatë periudhës kolonialiste dhe ende janë në shërbim të mësim-besimit të krishterë. Si shkolla ku vërtet Krishterimi janë: St.George's, St.Andrew's, Micheal's dhe St.Angela.

Gjithashtu në këtë shtet gjenden tetë shkolla kineze, përfshirë këtu edhe shkollën e mesme "Chung Hwa", e cila është e ndërtuar në qendrën e qytetit (Bandar Seri Begawan).
Duhet ta cekim se jomuslimanët që mësojnë në shkollat e sipërpërmendura janë të obliguar që gjithsesi ta mësojnë lëndën islame, të ashtuquajtur "Kefahaman Islam", që do të thotë: “Mirëkuptimi i fesë islame”¹⁶.

Mr. Feim Dragusha
5.9.2008

¹ Mbështetur në punimin e "Dr.Ahmed Fadil Jusuf" Enhancing Better Understanding of Islam in the Era of Globalization-Brunei Darussalam Perspective. Faqe 1.² Hadir El-Alem El-Islami – Ve Kadaju Es-sijasijeh El- Muasireh, Autor: Dr. Muhammed Awed El-Huzaimah, faqe:163-164.³ Brunei është një shtet Islam që nuk ua jep të drejtën e marrjes së nënshtetësisë atyre qe janë jomysliman, pra ata qe janë jomyslimanë, nuk do ta marrin nënshtetësinë përderisa ta pranojnë Fenë Islame, dhe për këtë arsye, ka shumë raste që Kinezët që kanë ardhur ne Brunei para 50viteve, ende nuk kanë nënshtetësi dhe për këtë quhen emigrantë.⁴   Dr Ahmed Fadil Jususf, Enhancing Better Understanding of Islam in the Era of Globalization -Brunei Darussalam Perspective , faqe 2.
⁵ Secondary History For Brunei Darussalam –Curriculum Development Department – Ministry of Education – Brunei Darussalam . Page 77.⁶ Secondary History for Brunei Darussalam – Page 78.
⁷ Hadir El-Alem El-Islami – Ve Kadaju Es-sijasijeh El- Muasireh, Autor: Dr. Muhammed Awed El-Huzaimah, faqe: 163-164.
⁸ Leading the People to Happiness Forever . Chapter three "Ugama - Religion", page 75.⁹     Xhohori është një vend i vogël i Malajzisë dhe shtrihet afër kufirit me Singaporën.
¹⁰ Secondary History for Brunei Darussalam – Page78.
¹¹    Manila është Kryeqyteti i Filipineve.
¹² Dr Ahmed Fadil Jususf, Enhancing Better Understanding of Islam in the Era of Globalization- Brunei Darussalam Perspective , faqe 3.¹³ Në Brunei janë katër rajone të njohura, Ato janë: Rajoni Brunei Muara, Rajoni Kualla Bellait, Rajoni Tutong si dhe Rajoni Temburong . Është karakteristikë e veqant e këtyre rajoneve, ngase qdo rajon posedon dialektin e ndryshëm te të folurit. ¹⁴ Leading the People to Happiness Forever. Chapter three "Ugama - Religion", page 79,82,87,92,96.¹⁵ Dr Ahmed Fadil Jususf, Enhancing Better Understanding of Islam in the Era of Globalization-Brunei Darussalam Perspective , faqe 5.¹⁶ Dr Ahmed Fadil Jususf, Enhancing Better Understanding of Islam in the Era of Globalization-Brunei Darussalam Perspective, faqe 6.

Materiale te tjera

Vitrina e librit

Desktop Poster

Webfaqe Islame

Abonohu

Kursi Islam

Dëgjo Kur'an

Për ty motër

Na shkruani