Falėnderimi i takon vetėm Zotit tė gjithėsisė. Salavatet e selamet qofshin mbi tė Dėrguarin (alejhi selam).

Njeriu nė natyrshmėrinė e tij ėshtė qytetar dhe me zmadhimin e qyteteve dhe me shumė kohė tė lirė tė njerėzve apo disa njerėzve, si dhe me pėrhapjen e vendeve publike, si vende argėtimi apo pushimore, piknikė tokėsore, lidhje telefonike dhe takime shkollore, tubime rinore. Kėshtu qė shumė njerėz janė dhėnė shakasė ndaj njeri-tjetrit, pa kurrfarė kuptimi pėr kėtė gjė, e cila mund tė ēojė  nė shkatėrrim dhe mund tė trashėgojė armiqėsi dhe hidhėrim.

Kuptimi apo qėllimi i shakasė ėshtė tė tregosh butėsi, dashuri, kėnaqėsi gjatė shakasė, apo duke ia zbutur zemrėn e jo duke ia thyer zemrėn apo duke ia prishur qejfin dhe duke ia futur gėzimin nė zemėr tė tjerėve. Pėr kėtė mė sė miri na tregon udhėzimi i tė Dėrguarit (alejhi selam) siē e ka cekur imam Buhariu nė “Sahihun” e tij, kapitulli “Si t’i gėzojmė njerėzit ” duke u argumentuar me hadithin  e tė Dėrguarit (alejhi selam): “O baba i  Umerit, ēfarė ka bėrė nugajri? (lloj shpendi sikur zogu i vogėl, e kishte Umeri luante mė tė, por kishte ngordhur. )”

Gjithashtu, transmetohet nga imam Ebu Daudi nga Enesi (Allahu qoftė i kėnaqur me tė!) se njė burrė erdhi tek i Dėrguari (alejhi selam) dhe i tha: “O i Dėrguari i Allahut! Mė bartė ( mė hyp nė deve ). I Dėrguari (alejhi selam) tha: “Ne do tė bartim ty mbi tė voglin e devesė (nakah - deve femėr). Tha: “Ēfarė tė bėj unė me fėmijėn e devesė?” I Dėrguari (alejhi selam) tha: “Po, a i lind deveja vetėm se deve (femra)?” Dhe nga Enesi se i Dėrguari (alejhi selam) i ka thėnė atij ( pra Enesit): “ O ti qė i ke dy veshė ( pra bėnte shaka mė tė nė kėtė mėnyrė ) ” Transmeton Imam Tirmidhiu.

S’ka dyshim se t’i gėzosh njerėzit nė ėndjet e tyre dhe pėr t’ua bėrė mė tė kėndshme, me qėllim pėr t’ua larguar mėrzinė dhe jodisponimin, tė pėrdorėsh shaka tė lehta, sjell shumė hajr (tė mira ). Ibn Tejmije ka thėnė: “( Ėshtė prej veprave) tė mira po qė ėshtė nė hak .” Dhe disa prej fukahave (juristėve) e konsideruan shakanė prej njerėzisė apo burrėrisė apo shoqėrisė sė mirė, qė s’ka dyshim se pėr kėto ka rregulla:

1. Tė mos ketė asgjė nė tallje me fenė.

Sepse, kjo konsiderohet prej prishjeve tė Islamit (pra pėr vet personi del prej Islamit) pėr kėtė thotė Allahu i Lartėsuar: “E nėse i pyet ti ata (pėrse tallen), do tė thonė: ‘Ne vetėm jemi mahitur e dėfryer.’ Thuaj! A me Allahun, librin dhe tė Dėrguarin e tij tallemi? ” (Teube, 65-66 )

Ibn Tejmije ka thėnė: “Tallja me Allahun, ajetet e Tij dhe me tė Dėrguarin e Tij ėshtė kufėr (mohim, refuzim) dhe ai i cili vepron kėshtu bėhet qafir (mosbesimtar) mbasi qė ka besuar.”

Kėshtu ėshtė edhe tallja me disa sunete (vepra) tė Dėrguarit (alejhi selam) tė cilat janė tė pėrhapura, si tallja e mjekrės, apo mbulesės ( por duhet ta dimė se mbulesa ėshtė farz (obligim), por qėllimi ėshtė te cilėsia e veshjes) apo shkurtimi i pantallonave, e tė tjera.)

Dijetari i shquar, shejh Muhamed ibn Uthejmin ka thėnė nė librin e tij “Pėrmbledhje e shtrenjtė e ēmuar” 1/63.

Nuk i lejohet askujt tė tollovitė nė zotrueshmėrinė e Allahut tė Lartėsuar, nė profetėsitė e tė Dėrguarit (alejhi selam), as nė shpallje, as nė fe, me tallje, me pėrqeshje, me nėnēmim, sepse nėse vepron kėshtu ėshtė qafir, pasi kjo tregon, poshtėrsi me Allahun, me tė Dėrguarit e Tij, me librat e Tij, si dhe me sheriatin e Tij. Pėr atė qė vepron kėshtu, le tė pendohet tek Allahu pėr atė qė ka vepruar, sepse kjo ėshtė hipokrizi dhe pėr tė ėshtė tė pendohet tek Allahu, tė kėrkojė falje, t’i pėrmirėsojė veprat e tij dhe tė mbjellė nė zemrėn e tij frikėn e Allahut, madhėrinė dhe dashurinė e Tij . Allahu na ndihmoftė dhe na pėrmirėsoftė!

2. Mos tė jetė shakaja vetėm se e vėrtetė.

I Dėrguari (alejhi selam) ka thėnė: “Mjerimi ėshtė pėr atė i cili  flet rrejshėm pėr tė qeshur me tė populli. Mjerė pėr tė !” ( Transmeton Ebu Davudi )

I Dėrguari (alejhi selam) ka thėnė, duke na tėrhequr vėrejtjen nga kjo rrugė e rrezikshme tė cilės i janė pėrkushtuar disa tė prishur: “Nėse njė burrė flet me njė fjalė qė tė qeshnin me tė tė tjerėt (tė pranishmit ) mallėngjehet me tė nė zjarr mė larg se yjet. ” Transmeton imam Ahmedi.

3. Nuk lejohet shakaja me qėllim trembje apo frikėsimi.

Dhe veēanėrisht pėr ata tė cilėt janė tė freskėt dhe kanė fuqi apo nė duart e tyre kanė armė apo copė hekuri, apo e shfrytėzojnė dobėsinė e disa njerėzve, pra kėto i marrin si mjet pėr t’i trembur apo frikėsuar njerėzit. Pėr kėtė kemi  argument nga Ibn Ebi Lejla, i cili ka thėnė: “Na kanė treguar shokėt e tė Dėrguarit (alejhi selam) se njė ditė ecnin mė tė Dėrguarin (alejhi selam) dhe njėri prej tyre ishte duke fjetur, dhe disa prej tyre ia kapėn litarin qė e kishte ai, me qėllim shakaje, kėshtu qė u tremb. I Dėrguari (alejhi selam) tha: “Nuk i lejohet muslimanit ta trembė myslimanin.”  Transmeton imam Ebu Daudi.

4. Tallja duke bėrė mė sy apo me vetulla, mė qėllim pėr tė metat e dikujt.

Njerėzit janė me etapa nė tė kuptuarit e tyre nė mendjet e tyre, kėshtu qė dallojnė personalitetet e tyre dhe disa tė dobėt prej njerėzve qė tallen mė kėto lloj talljesh, me sy apo me vetull, duke ia bėrė njeri-tjetrit dhe me ēfarė qėllimesh, kėshtu qė e gjejnė njė person dhe e marrin si lojė pėr t’u tallur me tė apo pėr ta pėrqeshur. Allahu na ruajt prej kėtyre! Kėtė e ka ndaluar Allahu i Lartėsuar duke thėnė: “O ju qė besuat! Nuk bėn tė tallet njė popull me njė popull...” (Huxhurat, 11) Ibn Kethiri nė tefsirin e tij ka thėnė: “Qėllimi i kėtij ajeti ėshtė se tregon pėr nėnēmimin e tyre apo talljen e tyre qė ia bėjnė njėri-tjetrit. E kjo vepėr ėshtė haram dhe konsiderohet prej cilėsive tė dyfytyrėshave (hipokritėve).”

Kurse disa tė tjerė tallen me fizionominė e tij (pra krijimin e tij), apo ecjen e tij. Por, a nuk ka frikė ai i cili po tallet qė Allahu ta dėnoj pėr shkak tė talljes sė tij, ka thėnė i Dėrguari (alejhi selam) “Mos ia shpalos tė metat e vėllait tėnd, sepse atė Allahu e mėshiron e ty tė sprovon.” Transmeton Imam Trimdhiu.

Ka  dhėnė vėrejtje i Dėrguari (alejhi selam) pėr talljen, sepse kjo ėshtė njė rrugė e armiqėsisė dhe hidhėrimit. I Dėrguari (alejhi selam) thotė: “ Muslimani ėshtė vėlla i muslimanit, nuk i bėn dhunė atij, nuk e lė ( nė baltė), nuk e nėnēmon. Takvallėku ėshtė kėtu -dhe tregoi nė krahėrorin e tij tri herė-. Pėr njė njeri ėshtė e keqe e mjaftushme qė ta nėnēmojė vėllain musliman. Ēdo musliman kundruall ēdo muslimani e ka haram gjakun e tij , pasurinė e tij dhe nderin e tij. ” Transmeton Imam Muslimi .

5. Tė mos jetė shakaja e tepėrt:

Tek disa ėshtė bėrė shakaja vepėr jo serioze, e kjo ėshtė e kundėrta e seriozitetit qė ėshtė prej cilėsive apo shenjave tė besimtarėve. Pra shakaja ėshtė hapėsirė apo lehtėsim pėr t’u marrė me tė, seriozitet i vazhdueshėm dhe freskim, qetėsim pėr nefsin. Umer Ibn Abdulaziz ka thėnė: “Keni frikė shakasė, sepse ajo ėshtė mendjelehtėsi dhe tė trashėgon urrejtje tė tepėrt.” Imam Neveviu ka thėnė: “Shakaja e ndaluar ėshtė ajo e cila ėshtė e vazhdueshme dhe e tepruar. E kjo trashėgon qeshje dhe zemėr tė ashpėr e tė huton nga  pėrmendja e Allahut tė Lartėsuar dhe nė shumicėn e rasteve  kalon nė dėmtim dhe trashėgon urrejtje dhe ta shmang cilėsinė e devotshmėrisė, butėsia dhe qetėsia janė shkas pėr tė qenė i sjellshėm ndaj tė tjerėve, por nėse ėshtė i pastėr nga kėto cilėsi ky lloj shakaje janė tė lejuar dhe kėshtu vepronte i Dėrguari (alejhi selam).

6. Duhet njohur njerėzit dhe pozitat e tyre. Sepse disa bėjnė shaka me tė gjithė, duke mos marrė parasysh kush ėshtė dijetari, a ka tė drejtė tė bėj shaka dhe se i madhi duhet respektuar dhe plaku duhet nderuar, pėr atė duhet pasur parasysh ēfarė personaliteti ėshtė para teje qė po bėn shaka. Nuk bėhet shaka me mendjelehtin apo me atė qė nuk di.

Dhe nė kėtė pikėpamje ka thėnė Umer Ibnu Abdulazizi:

“ Keni frikė shakanė , sepse ajo ta largon burrėrinė. ”.

Sad ibn ebi Uekasi ka thėnė: “ Pakėso nė shakanė tėnde, sepse teprimi nė tė e largon tė mirėn dhe tė bukurėn qė e ka shakaja dhe ta marrin anėn edhe mendjelehtit.”

7. Mos tė jetė shakaja vetėm sa sasia e kripės nė ushqim.

I Dėrguari (alejhi selam) ka thėnė: “ Mos e tepro nė tė qeshur, sepse qeshja e tepėrt ta vdes zemrėn. ” “Sahih El Xhami” 7321.

Umer ibn Hatabi ka thėnė: “Kujt i shumohet tė qeshurit  i pakėsohet nderi ( respekti ) ndaj tij dhe kush bėn shaka bėhet i parėndėsishėm, mendjelehtė dhe kush e tepron nė njė gjė njifet me tė.”

Dhe kujdes nga shakaja, sepse ajo bėhet qė ta marrė anėn fėmija dhe i fėlliquri i poshtėruari dhe mendjelehti dhe kėshtu tė meret fytyra mbas pamjes sė bukur tė saj dhe tė trashėgojė mbas krenarisė poshtėrimi.

8. Tė mos ketė nė tė pėrgojim (gibet).

Kjo ėshtė njė sėmundje e fėlliqtė, kėshtu qė zbukurohet tek disa e ai flet dhe atij i thuhet nė mėnyrė shakaje, pėrndryshe nė kėtė rast ai vetėm se bėn pjesė nė hadithin e tė Dėrguarit (alejhi selam): “ Tė kujtuarit e vėllait tėnd nė atė qė e urren, nuk i pėlqen t’i thuhet. ” Transmeton Imam Muslimi.

9. Duhet zgjedhur kohėt e pėrshtatshme pėr shaka.

Sikur tė jetė nė ndonjė piknik apo ceremoni nate, (ndenje nate apo bisedė nate) apo nė takim me ndonjė shok, tė kėnaqesh me tė, me ndonjė barsoletė tė lehtė tė butė apo ndonjė gjegjėzė tė ēuditshme apo shaka tė lehtė, kėshtu qė t’ia fusė dashurinė dhe gėzimin nė zemrėn dhe shpirtin e tij, apo kur tė grumbullohen problemet familjare, apo nervozohet ndonjėri prej dy bashkėshortėve, kėshtu qė me ndonjė shaka tė lehtė ua largon nervozėn, kėshtu qė kthehen ujėrat nė shtretėrit e tyre.

O vėlla mysliman!

I ka thėnė njė burrė Sufjan ibn Ujejnes se shakaja ėshtė e refuzuar. Ai iu pėrgjigj duke thėnė (nė tė vėrtetė ėshtė sunet, por pėr atė qė di ta pėrdorė dhe vendosė nė vendin e vet).

Por umeti sot edhe pse ka nevojė ta shtojė dashurinė ndėrmjet individėve familjarė pėr ta larguar mėrzinė neveritjen padurimin prej jetės sė tyre, por pėr fat tė keq qė ky umet ėshtė zhytur nė anėn e kėnaqėsisė  dhe qeshjes e shakasė, kėshtu qė ėshtė bėrė ēdo punė, ēdo ndenje, ēdo mbrėmje, bisedė dhe me kėtė po humben kohėt dhe po marrin fund jetėt dhe kėshtu qė mbushen faqet mė tė parėndėsishme dhe me lojėra ( faqet e veprave tua ).

I Dėrguari (alejhi selam) ka thėnė “Ta dini atė qė di unė, kishit pėr tė qeshur pak e pėr tė qarė shumė).” Ibn Haxher el Askalani ka thėnė nė “Fet’hul Bari”:

Qėllimi pėr cekjen e diturisė nė kėtė rast ėshtė pėr shkak se ka lidhje me madhėrinė e Allahut dhe me hakmarrjen e tij ndaj atyre qė e thyejnė urdhrin e tij, dhe frika e cila do tė ndodhė gjatė daljes sė shpirtit dhe nė varr dhe nė Ditėn e Gjykimit, (pra pėr muslimanin dhe muslimanen vlen  qė ta zgjedhin shoqėrinė e mirė dhe serioze nė jetėn e tyre, qė t’ju ndihmojnė dhe t’i pėrkrahin qė t’i kalojnė orėt e kėsaj dynjaje nė rrugė tė Allahut tė Lartėsuar me seriozitet dhe me pėrqendrim. Sikur ata tė cilėt i marrin pėr mostėr tė zgjedhurit dhe ata qė veprojnė vepra tė mira). Bilal Ibn Sadi ka thėnė: “U kuptohen qė pėrmbajnė qėllime tė ndryshme nė veten e tyre dhe, turp pėr ta, qeshnin njėri me tjetrin, por kur u bėnte nata ishin prej adhuruesve.”

Ėshtė pyetur Ibn Umeri: “A kanė qeshur shokėt e tė Dėrguarit (alejhi selam)? Ka thėnė: po dhe imani (besimi) nė zemrat e tyre ishte sikurse malet.”

Pra, o vėlla, merri pėr model kėta burra, kalorės tė ditės, adhurues tė natės.

O vėllezėr, e lusim Allahun e Lartėsuar tė na bėjė neve dhe juve dhe prindėrit tanė tė sigurtė nė ditėn e frikės mė tė madhe, nė atė ditė tė madhėrishme, ata tė cilėt  thirren futuni nė xhenet, a nuk keni frikė, a nuk keni pėr t’u brengosur?!  Salavatet dhe selamet qofshim mbi tė Dėrguarin tonė dhe mbi familjen e tij e mbi mbarė shokėt e tij!

Pėrktheu: Xhemali Halimi

09.06.2006