Ekziston njė polemikė e gjėrė ndėrmjet juristėve islam (fukahave), si nė kohėt e hershme, por edhe tani, rreth ēėshtjes sė ngritjes sė duarve gjatė tekbireve nė namaz. Ky ėshtė edhe shkaku se pse reflektohet kjo polemikė edhe nė praktikėn e muslimanėve qė kohėve tė fundit ėshtė prezente edhe nė trojet tona. Qėllimi i kėtij shkrimi nuk ėshtė ta shtoj pėrēarjen apo diēka tjetėr negative, por dėshirojmė  qė t`ua bėjmė me dije se nė Islam ēdo mospajtim nuk ėshtė pėrēarje[1]. Prandaj janė disa ēėshtje ku lejohet tė ketė mospajtim apo ndryshim tė mendimeve ndėrmjet dijetarėve dhe ai ndryshim tė mos bėhet shkak qė  ata tė largohen nga njėri tjetri, apo tė pėrēahen dhe tė krijojnė armiqėsi ndėrmjet tyre .

Kjo ēėshtje ėshtė shumė pak e njohur te muslimanėt nė pėrgjithėsi dhe kjo padituri vėrehet shumė nė vendin tonė. Prandaj, objektiva kryesore e kėtij shkrimi mund tė pėrmblidhet nė kėto pika:

1. Qartėsimi se mospajtimi nė kėtė ēėshtje, sė pari, ėshtė evidente dhe nuk mund  ta injorojmė dhe ta asgjėsojmė, pastaj ky mospajtim ėshtė i lejuar  dhe i pranuar te tė gjithė fukahatė, prandaj nuk lejohet, asesi, tė krijojė pėrēarje dhe fitne, por duhet tė trajtohet ashtu siē ėshtė trajtuar te dijetarėt qė ne kemi dėgjuar pėr ta. Prandaj muslimanėt kanė nevojė tė fitojnė kulturė dhe edukatė, ta shohin kėtė lloj tė ndryshimit tė mendimeve si tė natyrshme dhe tė pranuar.

2. Tė shohim se shkak  i mospajtimit ėshtė numri i madh i transmetimeve qė kanė ardhur nga Profeti (salallahu alejhi ue selem) dhe sahabėt e tij. Kėto transmetime nuk janė pėrhapur te tė gjithė muslimanėt njėsoj, kėshtu qė, posaēėrisht nė kohėt e mėhershme, disa hadithe qė kanė qenė tė njohura nė njė vend dhe dijetarėt e atij vendi, ato hadithe nuk kanė qenė tė pėrhapura nė vendin tjetėr[2]. Duke ia bashkangjitur kėsaj, se ato transmetime nuk kanė qenė tė njejtit rang tė vėrtetėsisė dhe besueshmerisė, pėr shkak se siē e dimė ekzistojnė hadithe tė sakta, tė mira, tė dobėta, tė shpifura, etj.

3. Ėshtė e njohur te tė gjithė muslimanėt se nė botė sot ekzistojnė katėr medhhebe tė pranuara qė pasohen dhe dijetarėt shkruajnė rreth ēėshtjeve tė fikhut duke i patur pėr bazė qėndrimet, mendimet, konkluzat e kėtyre shkollave, por  thuajse tė gjithė janė tė pajtimit se nėse ndonjė ēėshtje, pėr tė cilėn ai hulumton, arrinė nė pėrfundim se mendimi mė i qėlluar dhe mė i argumentuar ėshtė ndonjė mendim qė nuk ėshtė mendimi i medhhebit tė cilėn ai pason, duhet ai tė marrė mendimin qė e ka vėrtetuar, se ėshtė mė i saktė[3].

Sqarim

Para se tė filloj nė shpjegimin e mendimit tė dijetarėve, dėshiroj tė cek njė thėnie tė imam Neveviut si pėrgjigje ndaj atyre tė cilėt thonė sė kjo ēėshtje ėshtė sunet dhe e thjeshtė, prandaj nuk kemi nevojė tė humbasim kohė nė qartėsimin e saj, a tė praktikohet apo jo.

Imam Neveviu thotė: “Dije se kjo ēėshtje ėshtė me rėndėsi tė madhe, pėr shkak se ēdo musliman ka nevojė pėr tė gjatė ditės disa herė, posaēėrisht kėrkuesi i ahiretit, ai i cili fal namaze shumė, prandaj dijetarėt i kanė kushtuar kujdes tė veēantė kėsaj ēėshtje, derisa imam Buhariu shkroi njė libėr rreth kėsaj…”[4].

  Mendimet e dijetarėve nė lidhje me kėtė ēėshtje

Tė gjithė dijetarėt janė tė pajtimit se ėshtė sunet ngritja e duarve gjatė tekbirit fillestar, prandaj edhe shumė nga ata rrėfejnė se pėr kėtė ēėshtje ka ixhma (koncenzus)[5].

Mospajtimi ndėrmjet tyre ėshtė nė ngritjen e duarve para shkuarjes nė ruku, ngritjes nga rukuja dhe ngritja nga ulja e parė pėr nė rekatin e tretė, nėse ėshtė nga namazet tri rekatėshe apo katėr rekatėshe[6]. 

Nė kėtė ēėshtje dijetarėt kanė dy mendime:

1. Ngritja e duarve ėshtė sunet, nė kėto tri vende. Ky mendim ėshtė i njohur nga shafijtė dhe disa dijetarėve tė tjerė,  tė cilėt do t’i pėrmendim mė poshtė.

2. Sunet ėshtė e kundėrta, pra mosngritja e tyre. Ky mendim njihet nga hanefitė, ėshtė njė nga thėniet e imam Malikut dhe es`habu re`jit ( ėshtė fjala pėr dijetarėt e Kufės dhe vendeve tjera tė Irakut). 

1. Mendimi i parė:

Ky qėndrim transmetohet nga kėta sahabė: Abdullah ibėn Umeri, Abdullah Ibėn Abasi, Xhabir ibėn Abdullahu, Ebu Hurejre, Abdullah ibėn Zubejri, Enes ibėn Maliku.

Pėrveē kėtyre transmetohet edhe nga Ali ibėn Ebi Talibi, Umeri, Uail ibėn Huxhur, Malik ibėn Huuejrith, Sehl ibėn Sadi, Muhamed ibėn Mesleme, Ebu Musa, Xhabir ibėn Umej Lejthi dhe Ebu Seid Huderi.

Kurse nga tabinėt: Hasan Basriu, Atau, Tavusi, Muxhahidi, Salimi ibėn Abdullah, Said ibėn Xhubejri, Nafiu dhe tė tjerė.

Dhe nga dijetarėt: Abdullah ibėn Mubareku, imam Shafiu, Is`haku, imam Maliku nė njėrėn nga thėniet e tij, Imam Ahmedi, Lejth Ibėn Sadi, Ebu Theuri, imam Buhariu, Muslimi, Neveviu, ibėn Haxheri dhe dijetarė tė shumtė tė tjerė[7].

Argumentet e mendimit tė parė

1. Transmetohet nga Abdullah ibėn Umeri se ai ka thėnė: “E kam parė Resulullahun (salallahu alejhi ue selem), kur falte namazin i ngrinte duart deri te supet, e bėnte kėtė kur e bėnte tekbirin pėr tė shkuar  nė ruku, kur ngrihej nga rukuja dhe thoshte: ‘Semiallahu limen hamideh’, kurse kur shkonte nė sexhde nuk i ngrinte (duart)”[8]. 

Buhariu thotė, pas citimit tė hadithit, se ka thėnė Ali Medini, i cili  ka qenė mė i dituri i kohės sė tij: “Ėshtė e nevojshme pėr muslimanėt t`i ngrenė duart e tyre, pėr shkak tė kėtij hadithi.”

2. Transmeton Halidi nga Ebu Kilabe se e ka parė Malik ibėn Huejrithin (sahab i njohur) kur falej, nė tekbirin fillestar ngrinte duart, kur shkonte nė ruku i ngrinte duart, kur ngrihej nga rukuja i ngrinte duart. Ai tregoi se i Dėrguari (Bekimi dhe paqja qofshin mbi tė!) vepronte ashtu”[9].

3. Transmeton Nafiu se Ibėn Umeri kur hynte nė namaz bėnte tekbirin dhe ngrinte duart, kur shkonte nė ruku ngrinte duart, kur thoshte ‘semiallahu limen hamide’ ngrinte duart dhe kur ngritej nga rekati i dytė (pas uljes sė parė  dhe fillonte rekatin e tretė) ngrinte duart, pastaj tregoi se kėshtu vepronte i Dėrguari (Bekimi dhe paqja qofshin mbi tė!)”[10].

4. Transmeton Muhamed ibėn Amr ibėn Atau (ky ishte prej tabiinėve) derisa ishte ulur me njė grup tė sahabėve, u pėrmend namazi i Profetit, pastaj tha  Ebu Humejd Saidiu ( ky ėshtė sahab) se ka thėnė nė prezencen  e kėtyre sahabėve ndėr ta (sahabėt) ishte edhe Ebu Katade do t`ua tregoj formėn e namazit tė Resulullahit (Bekimi dhe paqja qofshin mbi tė!), ata thane na e trego:…( hadithi ėshtė i gjatė, nė tė pėrshkruhet forma e namazit e tė Dėrguarit dhe pėrmendet se i ka ngritur duart gjatė tekbirit fillestarė, shkuarjes nė ruku, ngritjes nga ajo dhe kur ngrihej pėr nė rekatin e tretė). Ata sahabė qė ishin prezent ia vėrtetuan kėtė formė tė namazit me ngritjen e duarve”[11].

5. Transmetohet nga Ali ibėn Ebi Talibi (Allahu qoftė i kėnaqur me tė!) se Profeti (salallahu alejhi ue selem) kur falte namazin bėnte tekbirin fillestar dhe i ngrinte duart deri te supet dhe vepronte ashtu kur pėrfundonte leximin e donte tė shkonte nė ruku, kur ngritej nga rukuja, kurse nuk i ngrinte duart kur ishte ulur (nė sexhde) dhe kur ngritej   pėr nė rekatin e tretė vepronte ashtu (pra i ngrinte duart)”[12].

6. Nga Enes Ibėn Maliku (Allahu qoftė i kėnaqur me tė) transmetohet se Profeti (salallahu alejhi ue selem) i ngrinte duart para se tė shkonte nė ruku, gjithashtu e njejta transmetohet nga Ebu Hurejre[13].

7. Transmetimet pėr ngritjen e duarve janė tė shumtė. Imam Buhariu e shkroi njė libėr ku pėrmend shumė transmetime nga sahabė, tabiinė dhe dijetarė pėr ngritjen e duarve. Aty pėrmend se kėto transmetime arrijnė shkallėn e muteuatirit[14], gjithashtu edhe Imam Bejhakiu pėrmbledh njė numėr tė konsiderueshėm tė transmetimeve, kurse ne po mjaftohemi me kėto qė i pėrmendėm.

Mendimi i dytė:

Mendimin e dytė e pėrmbajnė kėta dijetarė: Imam Sufjan Theuri, Ebu Hanife dhe dy  nxėnėsit e mėdhenj tė tij Ebu Jusuf dhe Muhamed Haseni dhe tė gjithė nxėnėsit e tjerė tė tij, imam Maliku nė njerėn nga thėniet, Ibrahim Naheiu, Ibėn Ebi Lejla dhe tė gjithė es`habu rrejit ( me kėtė term janė njohur dijetarėt e Kufės dhe disa vendeve tjera tė Irakut)

Kurse argumentet e tyre janė:

1. Transmetohet nga Abdullah ibėn Mesudi (Allahu qoftė i kėnaqur me tė!)  se ka thėnė: “A dėshironi t’ua fal namazin e Resulullahit (salallahu alejhi ue selem). Ai ua fali atyre dhe nuk i ngriti duart vetėm se herėn e parė (nė tekbirin filestarė)”[15].

2. Transmetohet nga Bera ibėn Azib (sahabi i njohur) se i Dėrguari (Bekimi dhe paqja qofshin mbi tė!) i ngrinte duart nė fillim tė namazit, pastaj nuk e pėrsėriste (ngritjen e tyre)[16].

3.  Nėse kemi kundėrshtime ndėrmjet haditheve tė profetit (bekimi dhe paqja qofshin mbi tė!), atėherė  kanė thėnė se tė vepruarit me kėto dy hadithe tė sipėrpėrmendura (hadithi i Ibėn Mesudit dhe Bera Ibėn Azibit) kanė mė shumė prioritet, sepse Ibėn Mesudi ka qenė transmetues i haditheve dhe dijetar (fakih), shoqėrues i pėrpiktė me Profetin (bekimi dhe paqja qofshin mbi tė!), i dinte rastet e tij dhe gjendjet, prandaj transmetimet e tij kanė pėrparėsi nga transmetimet e tjerėve (sahabėve) qė nuk kanė qenė si ky.

4. Transmetohet nga Abdullah ibėn Mesudi (Allahu qoftė i kėnaqur me tė!) se ka thėnė: “Jam falur pas Ebu Bekrit, dhe Umerit dhe ata nuk i kanė ngritur duart, pėrveē se nė fillim”[17].

5. Transmetohet nga Ali ibėn Ebi Talibi (Allahu qoftė i kėnaqur me tė!)  se i ngrinte duart nė tekbirin fillestar, pastaj nuk i ngrinte nė asnjė vend tjetėr”[18].

6. Transmetohet nga Xhabir Ibėn Semure (Allahu qoftė i kėnaqur me tė!) se ka thėnė: I Dėrguari thotė: “Pse jeni duke i ngritur duart si bishtat e kalit nė diell? Qėndroni qetė nė namaz”[19].

7. Transmetohet nga Abdullah Ibėn Abasi (Allahu qoftė i kėnaqur me tė!) se ka thėnė: “Mos i ngrini duartė vetėm se nė shtatė vende, nė fillim tė namazit, kur tė kthehemi nga kibla, nė Safa, nė Merva, nė Arafat,…”[20].

8. Nė librin “Euxhezil Mesalik ila Muveta - Imam Malik”, Muhamed Zekiria Kandehleviu pėrveē kėtyre argumenteve tė lartpėrmendura, qė i pėrmendin edhe dijetarėt e tjerė nė librat e tyre, pėrmend edhe dhjetra transmetime nga Ibėn Abasi, Ibėn Mesudi, Ebu Hurejra, Ibėn Umeri, Aliu dhe nga dhjetė (sahabėve) tė pėrgėzuar  me xhenet (Allahu qoftė i kėnaqur me tė gjithė!) se nuk i ngrenin duart pėrveē nė fillim tė namazit. Gjithashtu tė njejtėn e transmeton edhe nga disa tabiinė, qė edhe ai pranon se nė kėto transmetime ka dobėsi. Ai thotė se derisa me kėto hadithe kanė punuar dijetarė si Ebu Hanife, dy nxėnėsit e tij dhe shumė dijetarė tė Kufės dhe Imam  Theuriu, ato tek unė janė tė sakta[21].

9. Namazi nė fillim kur ėshtė bėrė e obliguar ishin tė lejuara disa sende si  biseda, kthimi i selamit, ecja, lėvizjet e ndryshme, pastaj dalėngadalė janė ndaluar kėto gjėra qė u pėrmendėn dhe ēdoherė qė kemi transmetime kontradiktore si lėvizja e duarve apo moslėvizja, duhet tė marrim atė qė ėshtė mė e afėrt, qetėsisė dhe jolėvizshmėrisė[22].

Kėto ishin argumentet e mendimit tė dytė.

Pėrgjigjet e mendimit tė dytė ndaj argumenteve tė mendimit tė parė

Dijetarėt tė cilėt kanė mbajtur qėndrimin se nuk ėshtė sunet ngritja e duarve nė kėto tri vende u janė pėrgjigjur argumenteve tė mendimit tė parė kėshtu:

1.Tė gjitha hadithet ku tregohen pėr ngritjen e duarve edhe pse janė tė sakta dhe tė transmetuara nė koleksionin e Buhariut dhe Muslimit ato tė gjitha konsiderohen  tė anuluara (mensuh) me hadithet e lartpėrmendura, (ėshtė fjala pėr hadithin e Ibėn Mesudit, Bera ibėn Azib dhe tė gjitha hadithet qė i kanė pėrmendur si argumente)[23].

2.Pasi nė kėtė rast kemi kundėrshtim tė haditheve (pra disa aludojnė nė ngritjen e duarve, disa nė mosngritjen) pėrparsi duhet tė kenė ato hadithe qė tregojnė mosngritjen, pėr shkak se nėse ėshtė e vėrtetė ngritja  e duarve, atėherė neve vetėm kemi lėnė njė sunet (qė ėshtė ngritja e duarve), kurse nėse ndodh e kundėrta (se mosngritja ėshtė e saktė), atėherė neve kemi bėrė bidat (risi) (me ngritjen e duarve) dhe lėnia e sunetit ka mė pėrparėsi se tė vepruarit e bidatit me pajtimin e tė gjithė dijetarėve, prandaj ka pėrparėsi mosngritja e tyre[24].

 Kėto ishin pėrgjigjet e mendimit tė dytė ndaj mendimit tė parė qė pėrmendin dijetarėt nė librat e tyre.

Pėrgjigjet e mendimit tė parė ndaj argumenteve tė mendimit tė dytė

Nė vazhdim do tė shihni edhe pėrgjigjet ndaj argumenteve tė mendimit tė dytė, duke filluar nga hadithet me tė cilat kanė argumentuar ata.

1. Sė pari, sa i pėrket hadithit tė parė i Ibėn Mesudit, mund tė themi se ky ėshtė argumenti mė i fortė qė mund tė gjindet rreth mosngritjes sė duarve. Nė vazhdim do tė shohim se ēfarė kanė thėnė dijetarėt e hadithit rreth kėtij hadithi.

 Kėtė hadith  Tirmidhiu e ka bėrė hasen (tė mirė) dhe Ibėn Hazmi thotė se ėshtė i vėrtetė. Gjithashtu, nga dijetarėt bashkėkohorė Ahmed Shakir e bėnė hadithin tė saktė.

 Tė gjithė muhadithinėt e tjerė, pėrveē kėtyre qė i pėrmendėm e konsiderojnė kėtė hadith tė dobtė dhe nuk preferojnė tė punuarit me tė. Transmeton Bejhikiu se Abdullah ibėn Mubareku thotė: “Hadithi i Ibėn Mesudit tek unė nuk ėshtė i vėrtetuar.” Buhariu e bėn tė dobtė hadithin dhe tregon nė librin e tij “Reful jedejni fi salat” se atė e kanė cilėsuar si tė dobtė Ahmed ibėn Hanbeli, Jahja ibėn Ademi, gjihashtu atė e bėjnė tė dobtė Darekutni, Bejhakiu, Ebu Daudi dhe tė tjerė, kurse Ibėn Hibani thotė: “Ky hadith ėshtė mė i forti me tė cilėn dijetarėt e Kufės mundė tė argumentojnė me tė pėr mosngritjen e duarve nė namaz, por nė realitet ky hadith ėshtė mė i dobėti qė mund tė bazohemi nė tė, pėr shkak se ka dobėsi tė shumtė. Ata dijetarė qė e kanė dobėsuar kėtė hadith e kanė bėrė kėtė pėr shkak   se nė zinxhirė gjindet Asim Ibėn Kulejbi”[25].

Nga ajo qė u tha pak mė herėt rreth kėtij hadithi kuptuam se njė numėr i madh i dijetarėve tė hadithit e cilėsojnė kėtė hadith si tė dobėt dhe nuk lejojnė tė punuarit me tė, posaēėrisht derisa ky hadith ėshtė nė kundėrshtim me hadithet e tjera qė janė shumė mė tė forta pėr nga besueshmėria, vėrtetėsia dhe numri i shumtė i tyre. Por, edhe nėse e pranojmė si tė vėrtetė kėtė hadith, Zejleiu (nga dijetarėt hanefi) pėrcjell nga disa dijetarė tė tjerė se kanė thėnė: “Nuk ėshtė ēudi nėse Ibėn Mesudi ka harruar kėtė (sė ngritja e duarve nė kėto vende ishte praktikė e Profetit (salallahu alejhi ue selem)), pėr shkak se nga ai (Ibėn Mesudi) transmetohet se kishte harruar se dy suret e fundit (Felek dhe Nas) janė pjesė (sure) nga Kurani, por mendonte se ishin vetėm nga lutjet e Profetit (salallahu alejhi ue selem), pastaj ai kishte harruar formėn e saktė tė rukusė, pastaj ai kishte harruar se Profeti (salallahu alejhi ue selem) kishte falur namazin e sabahut nė Arafat me kohė, pastaj kishte harruar se si tė radhiten dy vetė nė saf pas imamit dhe disa raste e vepra tė tjera. Prandaj, nėse Ibėn Mesudi veēohet me kėtė vepėr, atėherė pėrparsi kanė vepra e shumicės sė sahabėve, tė cilėt e kanė praktikuar ngritjen e duarve[26], siē vėrtetohet kjo pa kurrfarė dyshimi nga njė numėr i konsiderueshėm i sahabėve.

Kėtė tė tėrėn mund ta themi vetėm atėherė, nėse gjykojmė se hadithi ėshtė i saktė, por siē e pamė hadithi cilėsohet i dobėt nga shumė muhadithin qė konsiderohen bazė nė kėtė fushė dhe tė cilėt i shpjegojnė edhe arsyet e dobėsimit.

2. Sa i pėrket hadithit tė dytė tė Bera ibėn Azib, imam Neveviu thotė: “Pėrgjigja rreth argumentimit me hadithin e Bera ibėn Azibit ėshtė me disa pikėpamje. E para: Ėshtė ajo pėrgjigje qė ia kanė bėrė imamėt e shkencės sė hadithit dhe hafizat e tij (hadithit) se hadithi ėshtė i dobtė me pėlqimin e tė gjithėve, prej tyre ka qė kanė cituar se ėshtė i dobtė, prej tyre ėshtė: Sufjan Ibėn Ujejne, imam Shafiu, Abdullah Humejdi (mėsuesi i  Buhariut) Ahmed ibėn Hanbeli, Jahja ibėn Meini, Darimiu, Buhariu dhe tė tjerė nga tė vjetrit (dijetarė) e kėta konsiderohen baza e hadithit dhe dijetarė tė tij. Kurse nga dijetarėt mė tė rinjė ka shumė. Shkak se hadithi ėshtė i dobtė ėshtė ajo se nė zinxhirin e transmetimit ėshtė Jezid ibėn ebi Zijadi. Ibėn Ujejne (dijetar i hadithit) thotė se Jezid ibėn ebi Zijadi (qė ėshtė njė nga personat nė zinxhirin e transmetimit) mė ka transmetuar kėtė hadith pa fundin “…, pastaj nuk e pėrsėriste (ngritjen e tyre)”. Kur erdhi nė Kufė e dėgjova qė e pėrmende hadithin duke ia bashkangjitur edhe kėtė pjesė tė fundit. Dhe mendoj se ata tė Kufės i kanė thėnė ta shtoj atė”[27].

Kurse Humejdi (mėsuesi i Buhariut) thotė transmetuesi Jezid ibėn Ebi Zijad nga fundi i jetės sė tij humbi pėrpikmėrinė nė mbajtjen mendė dhe i pėrziheshin (hadithet)” Gjithashtu deklaron edhe Shafiu, Darimiu, Ahmed ibėn Hanbeli etj,…[28].

3. Argumenti i tretė, gjithashtu, nuk ėshtė i saktė, pėr shkak se pretendimi se Abdullah ibėn Mesudi ėshtė mė i dijshėm se disa sahabė, tė cilėt transmetojnė ngjarjet dhe veprat e Profetit (salallahu alejhi ue selem) edhe nėse themi se kjo ėshtė e vėrtetė, themi se transmetimi i Ibėn Mesudit nuk ėshtė i vėrtetuar, sikur qė janė tė vėrtetuar transmetimet e tjera. Gjithashtu mė shumė se dhjetra sahabė transmetojnė me saktėsi se Profeti i ngrinte duart dhe kjo, padyshim, ka pėrparėsi nga ajo qė pretendohet, duke ia bashkangjitur se ndėr ta ėshtė Abdullah ibėn Abasi (qė konsiderohet nga mė tė diturit prej sahabėve), pastaj Abdullah ibėn Umeri, i cili transmeton Buhariu me zinxhir tė saktė  nė librin e tij “Reful jedejni” se  kur shihte ndonjė njeri qė nuk i ngrinte duartė gjatė shkuarjes nė ruku dhe kur ngrihej nga ajo e gjuante me gurė.”

4-5. Sa i pėrket hadithit tė Aliut dhe hadithit tė Ibėn Mesudit se ėshtė falur pas Ebu Bekri, Umerit…  janė tė dobtė. Dijetarėt qė e kanė bėrė tė dobtė hadithin e Aliut janė: Buhariu, Sufjan Theuriu, Bejhakiu, Darimiu dhe thonė se transmetimi i kėtij hadithi me kėtė zinxhir tė transmetimit ėshtė jo i saktė.” Gjithashtu edhe Shafiu thotė se nuk janė tė sakta se Aliu dhe Ibėn Mesudi janė falur duke mos i ngritur duart, vetėm nė tekbirin filestarė. Duke patur parasysh se nga Aliu Transmetohet e kundėrta se i ka ngritur duart nė kėto vende siē cekėm hadithin qė e transmeton Tirmidhi dhe e bėnė tė vėrtetė[29].

6. Argumentimi me hadithin qė ėshtė nė sahihun e Muslimit nga Xhabir ibėn Semure nuk ėshtė me vend dhe nuk ka tė bėjė fare me ēėshtjen e ngritjes sė duarve nė kėto vende qė ne po i diskutojmė. Kėtė e kanė sqaruar tė gjithė ata qė kanė folur pėr kėtė ēėshtje nė librat e tyre: imam Buhariu, Neveviu dhe tė tjerėt, pėr shkak se ai rast, pėr tė cilėn ndalon Profeti ngritjen e duarve ėshtė nė uljen e fundit gjatė dhėnies selam, ashtu siē ka qenė e njohur nė fillim, kjo vėrtetohet me transmetimin e po tė njejtit hadith te Muslimi me transmetim tjetėr nga i njejti sahib, Xhabir Ibėn Semure ku thotė: “Kur faleshim me Resulullahun dhe thonim: “Selam alejkum ue rahmetullah” bėnim me dorė nga tė dy anėt, Atėherė Profeti na tha: “Kujt po i bėni me dorė si bishtat e kuajve nė diell, ju mjafton juve qė vetėm ta vendosni dorėn nė kofshė dhe tė jepni selam atij qė ėshtė nė anėn e djathtė dhe tė majtė.” Kėshtu, transmeton Muslimi dhe ky hadith nuk ka tė bėjė fare me ēėshtjen qė po diskutohet kėtu[30].

7. Hadithi i ibėn Abasit ėshtė i dobėt pėr shkak se ėshtė hadith i shkėputur, ate e transmeton tabini direkt nga Muhamedi e ky hadith quhet Mursel. Hejthemiu e pėrmendė se hadithi ėshtė i dobėt, gjithashtu Zejleiu e cek se hadithi nė kėtė formė ėshtė Garib[31].

8. Pretendimi i dijetarit tė njohur Muhamed Zekeria Kandehlevi nuk ėshtė i saktė, pėr shkak se nėse ne i pranojmė ēdo transmetim se filan dijetar ka punuar me tė, atėherė nuk do tė kishte kurfarė efekti zingjiri i transmetimeve dhe shkenca e cila studion vėrtetėsinė (besueshmėrin) e transmetuesve  (Ilmu xherhi ue ta`dil), prandaj ēdo njeri edhe nėse ėshtė dijetar ka mundėsi tė gabojė.

9. Ėshtė e vėrtet se nė namaz nė fillim ishin tė lejuara disa gjėra qė mė vonė u ndaluan, si kthimi i selamit, etj. Por tė gjitha kėto dihen se janė ndaluar me argumente tė qarta, qoftė nga Kurani, siē ėshtė rasti i ndalimit tė tė shikuarit nga qielli (lartė) nė namaz (kjo ėshtė ndaluar me ajet), qoftė nga hadithi. Dhe pėr secilėn vepėr qė ne pretendojmė se ėshtė ndaluar mė vonė pasi ka qenė e lejuar, kemi nevojė pėr argument tė qartė dhe tė prerė pėr tė. Nė kėtė rast argumentet e sakta dhe tė prera aludojnė tė kundėrten, se ngritja e duarve ėshtė sunet. Prandaj njė pretendim i tillė ėshtė vetėm njė paragjykim i pabazė.

 Pėrgjigja ndaj pretendimit se tė gjitha hadithet qė tregojnė ngritjen e duarve janė tė anuluara (deroguara)

 Thėnia se hadithet tė cilat transmetojnė ngritjen janė tė anuluara (deroguara) me hadithet e sipėrpėrmendura, ėshtė gjithashtu pretendim qė nuk ka bazė tė shėndosh, pėr shkak se pėr t’u anuluar njė vepėr apo njė hadith me tjetrin duhen disa kushte tė pėrmbushen patjetėr, si tė dihet saktėsisht se hadithi i cili anulon hadithin e parė duhet tė jetė mė i vonshėm e kjo nuk ėshtė realitet i kėtyre haditheve, siē pamė nė argumentin e katėrt, tė cilin e transmeton Buhariu, ngjarja ka ndodhur pas vdekjes sė Profetit (salallahu alejhi ue selem).

Pastaj hadithi me tė cilin anulojmė hadithin e mėparshėm duhet tė jetė gjithashtu i saktė, kurse hadithet me tė cilat pretendohet se kanė anuluar hadithet qė gjinden nė Buhari, Muslim dhe koleksionet e tjera, tė gjithė dijetarėt e hadithit i kanė cilėsuar pėr tė dobėt, pėrveē hadithit tė Abdullah ibėn Mesudit, pėr tė cilin kemi pėrmendur se Tirmidhiu e bėnė tė mirė dhe Ibėn Hazmi tė saktė, kurse tė gjithė dijetarėt e tjerė e cilėsojnė si tė dobėt. Dhe nuk ka asnjė dyshim se ky hadith nuk mund tė anulojė ato hadithe pėr tė cilat ka koncenzus nė vėrtetėsinė e tyre te dijetarėt.

Kėsaj mund t`ia shtojmė edhe atė se Hasan Basriu dhe Humejd Hilali (bashkėkohas tė sahabėve) rrėfejnė se ngritja e duarve ishte praktikė e tė gjithė sahabėve dhe nuk e pėrjashtuan ata askė nga kjo (as Abdullah Ibėn Mesudin)[32].

Bejhakiu i cili transmeton hadithin se Profeti (salallahu alejhi ue selem) i ngrinte duart nė kėto vende (i cili ėshtė i vėrtetė) shton se Profeti (salallahu alejhi ue selem) vazhdoi me kėtė vepėr (pra me ngritjen e duarve) derisa vdiq[33].

 Komente rreth argumenteve tė tė dy mendimeve

Deri kėtu lexuam argumentet e tė dy palėve rreth kėsaj ēėshtjeje, gjithashtu edhe pėrgjigjet ndaj argumenteve tė secilės palė, qė pėrmendin dijetarėt e nderuar nė librat e tyre. Mendoj se kuptuam se mospajtimi nė kėtė ēėshtje ėshtė i gjėrė dhe siē thash nė fillim qėllimi im ishte ngritja e vetėdijes te muslimanėt e trojeve tona se mospajtimet e tilla kanė ekzistuar dhe do tė ekzistojnė edhe mė tej dhe ne nuk do tė mundemi t`ia vendosim kapakun kėtyre, pėrderisa nuk e kanė arritur ta bėjnė kėtė edhe ata qė kanė qenė shumė mė tė ditur dhe mė tė devotshėm se ne.

Mė nė fund nuk na mbetet vetėm tė theksojmė qėndrimin tonė rreth kėsaj ēėshtjeje. Ajo ėshtė se qėndrimi mė i saktė ėshtė mendimi i parė pėr shkak tė fuqisė sė argumenteve dhe pėrgjigjeve qė i kanė dhėnė ndaj argumenteve tė mendimit tė dytė. Por kjo nuk do tė thotė se e injorojmė dhe e mospėrfillimin mendimin e e dytė, pėr shkak se kėtė mendim e kanė mbajtur dijetarėt, pėr tė cilėt ka dėshmuar umeti pėr dijen e tyre.

Prandaj, ēdo tendencė e pėrkrahjes apo ndihmeses sė njėrit mendim me fanatizėm, anim tė padrejtė, pretendime tė pargumentuara, nė anėn tjetėr duke mospėrfillur, fyer apo injoruar mendimin tjetėr ėshtė zullum dhe pėrēarje. 

Kjo nuk do tė thotė qė ne mos tė kėshillohemi dhe diskutojmė pėr kėto gjėra, por kur tė bėhet kjo le tė bėhet pa paragjykime dhe tendenca.

Prandaj, kėshilla ime ndaj tė gjithė atyre qė ballafaqohen me vėllėzėrit e tyre nė kėto mospajtimesh ėshtė qė tė kuptojnė se mospajtimi nė gjėrat e tilla ishte evidente edhe te dijetarėt e mėhershėm, por kjo nuk ndikoi nė largimin nga njėri tjetri, prandaj kėrkohet nga ata tė tregojnė mirėkuptim, mėshirė dhe t’u largohen grindjeve, nxitjes sė pėrēarjes dhe fitnes dhe ta kursejnė kėtė gjallėrim tė rinisė islame te ne.   

 Pėrgatiti: Alaudin Abazi