Transmeton Abdullah ibn Omeri, Allahu qoftė i kėnaqur me tė, se njė njeri erdhi te Muhamedi, lavdėrimi dhe paqja qofshin mbi tė, dhe tha: “O i Dėrguar i Allahut, cili  njeri ėshtė mė i dashuri tek Allahu dhe cilat janė veprat mė tė dashura tek Allahu?”

Pejgamberi, lavdėrimi dhe paqja qofshin mbi tė, iu pėrgjigj: "Njerėzit mė tė dashur tek Allahu janė ata qė janė mė tė dobishmit pėr njerėzit. Kurse veprat mė tė dashura te Allahu janė: futja e gėzimit te njė mysliman, t'ia largoj njė brengė atij, ti`a lajė borxhin, t`ia largoj urinė.
Pėr mua ėshtė mė e dashur tė shkoj me njė vėlla timin (ti ndihmoj) pėr ndonjė nevojė tė tij, se sa tė qėndroj njė muaj itikaf nė kėtė xhami (xhaminė e Pejgamberit).
Ai qė e pėrmban hidhėrimin e tij, Allahu ia mbulon tė metat. Ai qė frenon mllefin e tij edhe pse ka mundėsi qė tė hakmerret, Allahu ia mbush zemrėn me shpresė Ditėn e Kiametit. Ai qė ecė me vėllanė- e tij derisa t`ia kryejė ndonjė hall, Allahu ia forcon kėmbėt atė ditė qė shumė kėmbė do tė rrėshqasin (Ditėn e Gjykimit). Kurse sjellja e keqe e prish fenė ashtu sikurse e prish mjaltin uthulla."1

Ky ėshtė njė hadith, i cili paraqet shkollėn pejgamberike tė moralit, hadith i cili nė mėnyrė shumė interesante paraqet veprat dhe njerėzit mė tė dashur tek Allahu. Ky hadith flet pėr rregullimin e raporteve shoqėrore dhe krijimin e njė shoqėrie tė mirė e bamirėse. Udhėzimet tė cilat pėrmenden nė kėtė hadith janė ato qė pastrojnė shpirtin, pėrmirėsojnė shoqėrinė, sjellin lumturi te individėt e shoqėritė, pėrhapin frymėn vėllazėrore mes muslimanėve, i forcojnė marrėdhėniet mes besimtarėve dhe mbi tė gjitha realizojnė dashurinė ndaj Allahut tė Lartėsuar.
Vėlla i nderuar, kėto udhėzime tė dhėna kėshtu nuk i ke askund, nė asnjė shoqėri dhe nė asnjė civilizim, udhėzime tė pashembullta, sepse vijnė nga: "Ai (Kurani) nuk ėshtė tjetėr pos shpallje qė i shpallet." (En-Nexhm: 4)
Pa u zgjeruar, do tė fillojmė sqarimin e kėtyre udhėzimeve dhe kėshillave duke u ndalur nė disa pika.

Pika e parė

Ky hadith thekson qė tė jemi tė dobishėm pėr njerėzit nė tė gjitha format e mundshme, sepse kjo ėshtė shkak pėr tė fituar shpėrblime tė mėdha. Pejgamberi salallahu alejhi ue selem nė fillim tė hadithit thotė: "Njerėzit mė tė dashur tek Allahu janė mė tė dobishmit pėr njerėzit."
Ky hadith i mėson muslimanėt qė tė jenė dashamirė tė sė dobishmes, ta duan humanizmin, t`ua duan njerėzve atė qė i duan vetes. Pa dyshim se ky hadith nė kėtė formė luan rol shumė tė madh nė ndryshimin e gjendjeve tė kėqija tė shoqėrive tona, ku dominon egoizmi, zilia, grykėsia, padrejtėsia, moskujdesi pėr tjetrin e kėshtu me radhė. Shoqėria muslimane duhet ndėrtuar nė kėtė formė, ndryshe edhe nuk bėn edhe nuk mundet.

Mund tė jemi tė dobishėm pėr tė tjerėt nėse i ndihmojmė qė t’i zgjidhin nevojat dhe hallet qė kanė, pa marrė parasysh a janė nė ngushticė, vuajnė nga vėshtirėsitė, kanė brenga, kanė nevojė tė ndihmohen materialisht, etj. Kėtė mund ta bėjmė duke i mbrojtur nga zullumi, duke marrė pjesė nė ndjenjat e tyre gjatė gėzimeve dhe mėrzive, lumturive dhe fatkeqėsive, etj.
Rregulli i solidarizimit mes besimtarėve dhe kujdesi pėr t`ua kryer nevojat muslimanėve ėshtė njė parim shumė i rėndėsishėm nė fenė tonė. Nga kjo pikėnisje ka ardhur nė kėtė hadith detajizimi i kėtij rregulli kur thuhet:  "… Pėr mua ėshtė mė e dashur tė shkoj me njė vėlla timin (ti ndihmoj) pėr ndonjė nevojė tė tij, se sa tė qėndroj njė muaj itikaf nė kėtė xhami (xhaminė e Pejgamberit)...". Dhe "… Ai qė ecė me vėllanė e tij derisa t`ia kryejė ndonjė hall, Allahu ia forcon kėmbėt atė ditė qė shumė kėmbė do tė rrėshqasin (Ditėn e Gjykimit). …". Vėlla i nderuar, tė ndalemi dhe ta shohim nė veten tonė se ku jemi nė raport me kėtė rregull.

Pika e dytė:

Ka theksuar ky hadith disa cilėsi tė veēanta dhe disa vepra qė kanė shpėrblim tė madh tek Allahu i Lartėsuar, si: largimi i brengės, larja e borxhit dhe largimi i urisė.
Pejgamberi salallahu alejhi ue selem i ka urdhėruar kėto vepra nė hadithet e tij, sepse vetėm nė kėtė formė mund tė demonstrohet uniteti nė njė shoqėri dhe lidhshmėria e fortė mes tyre.
Pejgamberi salallahu alejhi ue selem ka thėnė: "Ushqeni tė uriturin, vizitoni tė sėmurin dhe ēlironi tė robėruarin." (Buhariu). Si mendon o njeri, nėse realizohen kėto udhėzime pejgamberike ne jetėn tonė do tė kishte ndonjė situatė tė palakmueshme nė jetėn shoqėrore?

Ja disa shembuj nga jeta e shokėve tė Muhamedit salallahu alejhi ue selem, qė tė kuptosh se ēfarė kanė synuar tė arrijnė ata me ndihmesėn ndaj njėri-tjetrit. Ebu Katadeja po kėrkonte njė borxhli, kurse ai fshihej. Pas njė kohe e gjeti, kurse ai i tha: “Jam nė ngushticė”. I tha: “Pashė Allahun, a je vėrtet nė ngushticė?” I tha: “Pasha Allahun, jam nė ngushticė.” I tha: “Kam dėgjuar Pejgamberin salallahu alejhi ue selem duke thėnė: "Kė do ta gėzojė shpėtimi nga brengat e Ditės sė Kiametit, le t`ia lehtėsojė atij qė ėshtė nė ngushticė ose le t`ia falė borxhin." (Muslimi).
Dhe kėshtu Ebu Katadeja e fali atė.

Ebu Hurejra thotė: "Ebu Xhaferin e quanim babai i tė ngratėve, sepse shkonte nė shtėpi e nėse nuk gjente asgjė, na sillte enėn ku kishte mbetur pak mjaltė dhe ne lėpinim atė qė kishte mbetur." (Tirmidhiu).

Ali ibn Husejni mbante bukė nė shpinė gjatė natės dhe i pėrcillte tė ngratėt nė errėsirė dhe thoshte: "Sadakaja nė errėsirėn e natės e fikė hidhėrimin e Zotit". Muhamed ibn Is'haku rahimehullah thotė: “Njerėzve tė Medinės (tė varfėrve) u vinte ushqimi e ata nuk e dinin se nga ju vjen. Atė ditė qė vdiq Ali ibn Husejni u ndėrpre ai ushqim qė u vinte natėn dhe e kuptuan se ai paska qenė shpėrndarėsi i fshehur gjatė natės. Thuhej se ai kujdesej pėr njėqind shtėpi tė varfra nė Medinė."  

Pika e tretė:

Ky hadith stimulon futjen e gėzimit dhe lumturisė nė zemrėn e muslimanit me fjalė tė mirė, me ndihmesė tė ndryshme, me pjesėmarrje nė brengat e hallet e tij, etj. Disa njerėz mendojnė se mirėsia dhe ndihmesa ndaj tė tjerėve ėshtė vetėm nėse i ndihmojmė ata materialisht, por kjo nuk ėshtė e saktė. Njerėzit siē kanė nevojė pėr ndihmesa materiale kanė nevojė edhe pėr fjalė tė mirė, respekt, nderim e mirėsjellje. Pejgamberi salallahu alejhi ue selem na tregon disa cilėsi me tė cilat duhet tė pajisemi dhe stolisemi pėr tė sjellė gėzim dhe lumturi nė shoqėrinė nė tė cilėn jetojmė: "Mos nėnēmoni asnjė mirėsi, qoftė edhe nėse takon vėllain tė buzėqeshur." (Muslimi) Pra, edhe kjo ėshtė mirėsi me tė cilin shpėrblehemi. Dėgjo si thotė ai: "Buzėqeshja nė fytyrėn e vėllait tėnd ėshtė sadaka (lėmoshė)." (Tirmidhiu). Kėto cilėsi i kanė poseduar burrat e devotshėm nga gjeneratat e para dhe kanė dhėnė shembull konkret nė kėtė drejtim. Zbatimi i kėtyre porosive pejgamberike ka qenė edhe shkaku i cili i ka bėrė ata fatlumė dhe shoqėri e artė nė historinė njerėzore.

Pika e katėrt:

Ky hadith thėrret pėr posedimin edhe tė njė vlere tė lartė, qė ėshtė durimi kur hidhėrohet njeriu dhe pėrmbajtja e vetes gjatė mllefit. Durimi gjatė hidhėrimit dhe pėrmbajtja e vetes gjatė mllefosjes ėshtė prej veēorive tė burrave tė mirė dhe cilėsi prej cilėsive tė njerėzve tė devotshėm. Allahu i Gjithėmėshirshėm i sqaron kėto cilėsi nė Kuran duke thėnė: "Ata tė cilėt japin kur janė shlirė edhe kur janė nė vėshtirėsi dhe qė e frenojnė mllefin, qė ua falin (tė keqen) njerėzve, e Allahu i do bamirėsit." (Ali Imran:134). Komentatorėt e Kuranit kanė thėnė: "frenimi i mllefit" ka domethėnien se njeriu kur ka mundėsi tė hakmerret, kėtė nuk e bėn, ai nuk shfaq as fjalė e as vepėr e cila mund tė kuptohet si hakmarrje, edhe pse ai ka mundėsi ta bėjė kėtė gjė. Nė njė hadith thuhet: "Nuk ka gėlltitje me shpėrblim mė tė madh sesa gėlltitja e hidhėrimit pėr hir tė Allahut." (Ibėn Maxheh-hasen). Asnjėherė njeriu nuk do tė duhej t’i lejojė vetes qė tė marrė vendim pėr tė tjerėt kur ėshtė i hidhėruar, sepse vendimi qė do tė marrė nė atė gjendje mė shumė do tė sjellė pasoja negative sesa zgjidhje tė problemit.

Pika e pestė:

Pika e fundit dhe mė e rėndėsishmja ėshtė se ky hadith qorton moralin e keq dhe tregon se morali i keq ka edhe fundin e keq. “Kurse sjellja e keqe e prish fenė, ashtu sikurse e prish mjaltin uthulla." Vėrtet ėshtė njė krahasim i jashtėzakonshėm, pasi besimtari i cili kryen obligimet fetare, por ėshtė me sjellje tė keqe, ėshtė sikurse shembulli i mjaltit i cili ėshtė shumė i ėmbėl, por kur pėrzihet me uthull atėherė brenda njė kohe tė shkurtėr prishet.

Besimtarė tė nderuar! Kini frikė Allahun dhe pėrgjigjuni Pejgamberit salallahu alejhi ue selem, i cili ju thėrret nė gjėra tė cilat ju gjallėrojnė, kapuni pėr kėto virtyte tė larta, pajisuni dhe stolisuni me to, nėse dėshironi tė jeni tė lumtur dhe fitimtarė nė kėtė botė dhe nė botėn tjetėr.

Marrė nga hytbja “Bėj Mirė” www.albislam.com
Pėrzgjodhi Alaudin Abazi
22.2.2009