Familja


Fokusimi ndaj familjes ėshtė obligim i pėrditshmėrisė sonė. Sa herė qė t’i hapim sytė, do tė shohim se gjendemi nė mes tė familjes. Shohim prindėrit duke u kujdesur pėr ne: nėna kujdeset pėr nevojat tona imediate, babai pėr financėn e kėshtu me radhė. Nė tė shumtėn e rasteve ne s’i vėrejmė kėto, vetėm kur tė plakemi fillojmė t’i kuptojmė, atėherė kur tė shohim mė shumė rreth gjėrave e objekteve qė na rrethojnė. Pyetjet e shumta fillojnė nga mosha gjashtėmbėdhjetėvjeēare. Gjatė kėsaj moshe, prindėrit i shikojmė nga njė kėndvėshtrim tjetėr dhe vetėm kur tė fillojmė t’i kuptojmė sendet pėrreth, shohim se nė fund tė fundit ata nuk janė njerėz pa tė meta, qė dikur i mendonim si tė tillė.

Sido qė tė jetė, nė familje gjithmonė mbretėron njė lidhje e veēantė dhe e fortė, kėshtu qė ata prapėseprapė i kemi prindėr. Ndonėse nuk janė tė pėrkryer, prapėseprapė ata na duan dhe kėshtu edhe ne i duam. Pra, ekziston diēka speciale qė ėshtė lidhja e dashurisė mes prindėrve dhe fėmijėve. Siē duket, sė fundmi kemi filluar ta humbim disi kėtė lidhje tė dashurisė. Shumė fėmijė tė porsalindur janė tė braktisur nėpėr rrugė, kanale, spitale apo i gjejmė tė vdekur pas njė kohe shumė tė gjatė. Gjithashtu, shohim djem e vajza tė reja duke konsumuar drogė, duke u sjellė nė mėnyrė tė pamoralshme etj. Tė gjitha kėto vepra vijnė si rezultat i braktisjes sė rrugės sė drejtė dhe i pasimit tė rrugės sė keqe, rrugės sė djallit. Synimi i burrit dhe i gruas nė kėtė jetė ėshtė karriera, prandaj qė tė dy dalin pėr ta arritur kėtė karrierė. Nė fakt, gratė nė pėrgjithėsi janė duke marrė shumė profesione tė meshkujve, ndėrsa burri ka njė problem tė madh, pasi pėr gratė tė pėrshtaturit e punėve tė meshkujve ėshtė i mundshėm, mirėpo kurrsesi e anasjella, pra ėshtė e pamundur qė burri tė arrijė atė qė e arrin gruaja.

Ja kėshtu ėshtė realiteti; vetėm gratė mund tė mbesin shtatzėna dhe tė jenė tė lumtura kur tė lindin fėmijė. Nė kėtė zhvillim, shohim se gruaja ka harruar apo mė mirė tė themi, ėshtė duke harruar se qėllimi i lindjes sė saj ishte qė ajo tė lindė fėmijė, tė kujdeset pėr familjen e saj, tė qėndrojė pranė fėmijėve, qė kur t’i kėrkojnė ndihmė, ajo t’u dalė nė ndihmė. Roli i saj ėshtė ai i dashurisė, prandaj ėshtė shumė e vėshtirė t’i themi fėmijės qė i ėshtė dhuruar ēdo komoditet, rehati e njė varg shėrbėtorėsh: Nėna tė do shumė. Fėmija do tė habitet nga kjo thėnie, si ėshtė e mundur qė nėna ta shqiptojė kėtė fjali, kur ajo nuk qėndron aspak me fėmijėn? Kur dashurojmė dikė, pėr tė edhe flijojmė diēka nga jeta jonė, njė pjesė tė jetės dhe tė gjymtyrėve tona ua kushtojmė atyre qė i duam. Familja ėshtė gjėja mė e shtrenjtė nė jetėn tonė. Cili ėshtė roli dhe pozita qė Kurani ia ka dhuruar burrit dhe gruas?

“Burrat janė pėrgjegjės pėr gratė, ngase Allahu ka graduar disa mbi disa tė tjerė dhe ngase ata kanė shpenzuar nga pasuria e tyre. Prandaj, me atė qė Allahu i bėri tė ruajtura, gratė e mira janė respektuese, besnike ndaj tė fshehtės. E atyre qė ua keni frikėn pėr kryelartėsi, nė fillim kėshillojini, pastaj largohuni nga shtrati (e mė nė fund) i rrihni (lehtė) e nėse ju respektojnė, atėherė mos u sillni keq ndaj tyre. Allahu ėshtė mė i larti, mė i madhi.”1

Roli i burrit ėshtė qė ta mbrojė dhe ndihmojė familjen e tij, ndėrsa gruaja tė kujdeset pėr familjen. Gjatė kėtij bashkėpunimi shpirtėror, kemi njė ndėrthurje tė pėrkryer pėr njė familje tė pėrsosur. Pas kėsaj, nė vazhdėn e jetės, ballafaqohemi me njė mister tė mrekullueshėm, i cili ėshtė i shpjeguar: ajo fshehtėsi ėshtė “dashuria”.

Si ėshtė e mundur qė tė martohemi me njė person qė nuk e dashurojmė? Si mund tė lindim fėmijė pa praninė e dashurisė? Dashuria nė fakt ėshtė njė nga shenjat e Allahut. Nėse dy persona martohen pasi duhen me tė vėrtetė, pa dyshim se shumė tė meta do tė evitohen, mirėpo nėse nė kėtė martesė nuk frymon dashuria, atėherė ēdo e metė do tė jetė pengesė drejt ndėrtimit tė marrėdhėnieve tė mira dhe lidhjeve familjare. Pa dyshim, dashuria ėshtė parim bazė i njė martese tė shėndoshė dhe tė mirė.
Allahu i Gjithėmėshirshėm thotė: “Dhe nga faktet (e madhėrisė sė) e Tij ėshtė qė pėr tė mirėn tuaj, Ai krijoi nga vetė lloji juaj palėn (gratė), ashtu qė tė gjeni prehje tek ato dhe nė mes jush krijoi dashuri e mėshirė. Nė kėtė ka argumente pėr njerėzit qė mendojnė.”2

Cili ėshtė roli i muslimanes si nėnė?

“Nėnat, ato qė duan ta plotėsojnė gjidhėnien, janė tė obliguara t’u japin gji fėmijėve tė vet dy vjet tė plota....” 3

Do tė kisha pasur dėshirė qė tė tėrheq vėmendjen e lexuesit, kur ėshtė fjala rreth gjidhėnies dhe pėrkujdesjes ndaj foshnjės. Nė fakt, si nėna jemi tė porositura qė periudha e gjidhėnies dhe e kujdesit pėr foshnjėn duhet tė numėrojė tridhjetė muaj, kėtu kam pėr qėllim shtatzėninė, gjidhėnien dhe kujdesin ndaj fėmijės, kjo ėshtė vėrtetė njė ēėshtje me rėndėsi tė cilės duhet t’i kushtojmė rėndėsi. Pėr kėtė kemi edhe porosinė kuranore:

“Ne e urdhėruam njeriun qė t’u bėjė mirė prindėrve tė vet, ngase nėna e vet e mbarti me mundim dhe e lindi me vėshtirėsi, e bartja e tij dhe gjidhėnia i zgjat tridhjetė muaj (e ai vazhdon tė jetojė) derisa tė arrijė pjekurinė e kur t’i mbushė dyzet vjet thotė: ‘Zoti im, mė frymėzo qė tė tė falėnderoj pėr tė mirėn qė mė dhurove mua e prindėrve tė mi, qė tė bėj vepra tė mira qė Ti i pėlqen dhe m’i bėj tė mirė pasardhėsit; unė pendohem te Ti dhe jam prej muslimanėve.”4

Pas kėsaj periudhe, shohim se fėmija ka krijuar lidhje shumė tė fortė me nėnėn; edhe nėse shkon nė ēerdhe, ai do tė kthehet te nėna duke qenė tejet i vetėdijshėm mbi pozitėn e saj nė jetėn e tij. Pas arritjes sė kėtij suksesi, a mundet nėna tė mendojė qė tė merret me njė aktivitet tjetėr apo me gjėra tė tjera? Gjithmonė ėshtė e mundshme dhe e arritshme njė gjė e tillė, ajo mund tė ushtrojė ndonjė detyrė tjetėr, teksa fėmija ėshtė nė ēerdhe apo mė vonė kur tė vazhdojė mėsimet.

Nga kjo qė thamė nuk duhet kuptuar nėnēmimi i rolit tė nėnės e nė asnjė mėnyrė ulje e vlerės sė gruas. Nė fakt, kam parė shumė fėmijė me tė meta qė janė braktisur nga nėnat e tyre qė nė lindje. Ata kanė njė kėrkesė tė vazhdueshme drejt njohjes sė shkaqeve dhe arsyeve pėrse janė braktisur nga nėnat e tyre? Kjo ndjenjė e mospranimit dhe e refuzimit tė atyre me tė meta, formon brenda tyre njė ndjenjė lakmie dhe i bėn tė sillen nė formė tė palakmueshme. Shkaku pėrse veprojnė nė kėtė mėnyrė ėshtė kėrkimi i dashurisė sė humbur qė kurrė nuk do tė gjendet. Ata mundohen qė boshllėkun dhe zbrazėtirėn e tyre ta mbushin me gjėra materiale a pronėsi tė skajshme, duke u shoqėruar me shumė njerėz dhe prapėseprapė shohim se kurrė nuk do t’u mjaftojnė.

Ēfarė kuptojmė me shtėpinė ideale nė njė familje muslimane, duke u bazuar nė mėsimet kuranore? Babai shkon nė punė, ndėrsa nėna kujdeset pėr fėmijėt kur janė tė vegjėl. Nuk ėshtė sakrificė tė qėndrosh nė shtėpi dhe tė kujdesesh pėr fėmijėt. Pėr gratė qė thonė se kanė nevojė tė kalojnė kohė edhe me veten e tyre apo nuk dėshirojnė tė jenė tė izoluara nė shtėpi, apo siē thonė disa prej tyre se pas gjithė atyre viteve studim dhe arritje tė gradės sė fakultetit ndihen se po humbasin potencialin e tyre nė shtėpi dhe nuk janė tė gatshme pėr t’u bėrė nėnė. E njėjta gjė ndodh edhe me mashkullin qė thotė se ka dėshirė tė jetojė njė jetė tė mirė, tė shėtisė gjatė ditės dhe natės dhe nuk ėshtė i gatshėm tė formojė familje.

Tė kesh familje ėshtė shumė me rėndėsi, ku dy gjinitė janė tė pjekur e tė vetėdijshėm mbi pėrgjegjėsitė e ndryshme, si lindja e fėmijėve. Kjo ėshtė edhe arsyeja se pėrse Kurani porosit qė mashkulli doemos duhet tė paguajė dhuratėn e martesės (mehr) dhe kurrsesi nuk duhet tė martohet nėse nuk ėshtė nė gjendje t’ia japė gruas kėtė dhuratė. Disa njerėz tė pakuptueshėm e marrin kėtė sikur mashkulli paguan ēmimin pėr gruan, kjo nuk ėshtė ashtu; nė fakt, mashkulli duhet tė jetė nė gjendje ta ushqejė familjen nė mėnyrė qė ta zotėrojė atė. Nga kjo shohim pėrsėri balancėn e bukur duke bashkėrenditur jetėn tonė sipas roleve qė luajmė nė familje e nė shoqėri, pra si ėshtė e mundur tė bėhemi shtetas tė mirė kur nuk tregohemi prindėr tė mirė dhe tė sjellshėm?

Jeta vazhdon dhe dalėngadalė fėmijėt rriten e bėhen mjaft tė pjekur qė tė fillojnė familjet e tyre. Tashmė roli i prindėrve ndryshon, pasi i kanė udhėzuar fėmijėt e tyre nė moshėn madhore. Nė kėtė ēast ēdo gjė ndryshon, tani ėshtė koha kur fėmija duhet tė luajė rolin e tij drejt prindėrve. Ėshtė njė rol i bamirėsisė dhe i mirėnjohjes:

“Zoti yt ka dhėnė urdhėr tė prerė qė tė mos adhuroni dikė tjetėr pėrveē Tij, dhe qė tė silleni nė mėnyrė bamirėse ndaj prindėrve. Nėse njėrin prej tyre, ose qė tė dy, i ka kapur pleqėria pranė kujdesit tėnd, atėherė mos u thuaj atyre as “of - oh”, as mos u bė i vrazhdė ndaj tyre, por atyre thuaju fjalė tė mira. Dhe nė shenjė mėshire shtrije pranė tyre krahun pėrulės e respektues dhe thuaj: “Zoti im! Mėshiroji ata tė dy, ashtu siē mė edukuan mua kur isha i vogėl.”5

Po ashtu edhe nė kaptinėn Lukman, Allahu xh.sh. thotė: “Ne njeriun e kemi urdhėruar pėr (sjellje tė mira ndaj) prindit, sepse nėna e vet e mbarti mund pas mundi dhe pas dy viteve ia ndau gjirin. (E porositėm) Tė jetė mirėnjohės ndaj Meje dhe prindėrve tė vet, sepse vetėm tek Unė ėshtė kthimi juaj.”6

Nė tė vėrtetė ky ėshtė njė urdhėr qė duhet ta zbatojmė sė pari ndaj Krijuesit, duke qenė mirėnjohės dhe falėnderues ndaj Tij e mė pas ndaj prindėrve. Falėnderimi nė kėtė rast pėrfshin bamirėsinė - si nė fjalė, ashtu edhe nė vepra. Pasi tė kemi arritur kėtė sukses, ēdo gjė ėshtė plotėsuar me njė ajet shumė tė bukur kuranor, tė cilin duhet ta shqiptojmė nė moshėn dyzetvjeēare, duke e falėnderuar Allahun pėr tė mirat qė na ka dhuruar dhe tė kėrkojmė nga Ai qė fėmijėt tanė t’i begatojė me drejtėsi e respekt. Allahu xh.sh. thotė:

“Ne e urdhėruam njeriun qė t’u bėjė mirė prindėrve tė vet, ngase nėna e vet e mbarti me mundim dhe e lindi me vėshtirėsi, e mbartja dhe gjidhėnia e tij zgjat tridhjetė muaj (e ai vazhdon tė jetojė) derisa ta arrijė pjekurinė e vet dhe kur tė mbushė dyzet vjet ai thotė: “Zoti im, mė frymėzo mua qė tė Tė falėnderoj pėr tė mirėn qė ma dhurove mua e prindėrve tė mi, qė tė bėj vepra tė mira qė Ti i pėlqen dhe m’i bėj tė mirė pasardhėsit, unė pendohem te Ti dhe jam prej muslimanėve.”7

Pasi tė jetė kuptuar dhe shqiptuar kjo lutje kuranore, njeriu ka vėnė nė ekuilibėr jetėn e tij nė pėrputhje me mėsimet kuranore.

Haxhah Liza Abdullah
Shqipėroi: Mr. Feim Dragusha
12.10.2008