Shėndeti

Tė gėzosh shėndet tė mirė ėshtė njė begati e dhuruar nga Zoti. Kur ndihemi mirė fizikisht, jemi nė gjendje tė kryejmė shumė punė, ndėrsa tė vuash nga sėmundjet pėrbėn vėrtetė problem dhe telash. Ēfarė na kėshillon Allahu nė Librin e Tij lidhur me sėmundjen? Ibrahimi alejhi selam kuptoi njė fakt shumė thelbėsor. Kur u sėmur Ibrahimi alejhi selam, Allahu xh.sh. ishte Ai qė e shėroi, prandaj duhet qė me ēdo mėnyrė tė kėrkojmė ndihmė nga Zoti i Madhėrishėm. Nė vazhdim Allahu xh.sh. pėrsėri na njofton, duke thėnė: “Zoti yt i dha instinkt bletės: ‘Ndėrto shtėpi nėpėr kodra, nėpėr drunj dhe nėpėr kulmet qė ata (njerėzit) i ndėrtojnė. Pastaj ha nga tė gjitha frutat dhe futu nėpėr rrugėt e nėnshtruara prej Zotit tėnd. Nga barqet e tyre del lėng, ngjyra e tė cilit ėshtė e ndryshme dhe nė tė cilin ka shėrim (bar-ilaē) pėr njerėz. Edhe nė kėtė ka argument pėr atė popull qė mendon thellė.”1

Ajetet e lartpėrmendura na bėjnė me dije se nga mjalti ka shėrim. Lėngu me ngjyra tė ndryshme formon mjaltin, nė tė cilin ka bar shėrimi pėr njerėzit. Lėngu nė fjalė del nga kosheret e bletėve, ku nė tė njėjtėn kohė i ndryshon edhe ngjyra, nė varėsi tė larmisė sė luleve qė bletėt i vizitojnė pėr tė mbledhur polenin. Le ta analizojmė kėtė dukuri dhe tė orvatemi tė kuptojmė shkakun qė fshihet pas saj: pėrse mjalti ėshtė i mirė dhe shėrues? Nga rezultatet e arritura prej mjekėve gjatė hulumtimeve tė tyre, po japim disa prej tyre.

Mjekėsia moderne priret tė mbėshtetet tek antibiotikėt nė kurimin e sėmundjeve, tė cilat kanė arritur gjendje akute. Por duket mė e logjikshme qė tė shmanget infeksioni ose mė e pakta tė ndalet nė fazat fillestare. Kurimi mund tė arrihet nga forcimi i aftėsisė sė vetė trupit pėr tė luftuar infeksionin, para se ky tė gjejė pikėmbėshtetje tė rėndėsishme. Ushqimi i mirė dhe qėndrueshmėria emocionale janė faktorė tė rėndėsishėm jetikė, qė ndikojnė nė mbrojtjen e trupit. Mjalti mund tė jetė njė tjetėr mbrojtės.

Meqenėse ai pėrmban sasi tė vogla pėrbėrėsish antibiotikė, tė paidentifikuar deri tani, njė marrje ditore e njė sasie tė caktuar mjalti, do tė siguronte nė sfond njė nivel tė konsiderueshėm tė kėsaj lėnde, e cila do ta ndihmonte trupin tė luftonte infeksionin.  Ka prova tė konsiderueshme se, ata njerėz qė marrin mjaltė tė freskėt si pjesė tė dietės ditore, janė mė tė shėndetshėm se tė tjerėt qė nuk e bėjnė kėtė. Nė fakt nuk ka ndonjė mjekim popullor tė veēantė, qė tė jetė bashkėshoqėrues mė i madh se mjalti.

Studimi i bletėve, ka qenė tema e shumė shkrimeve tė studiuesve tė mjekėsisė, qė nga kohėt e lashta. Sigurisht, nėse dikush lexon rreth lashtėsisė do tė zbulojė se, vetėm pak prej sėmundjeve nuk kuroheshin nga mjalti ose disa produkte tė tjera tė bletės. A mund ta shpėrfillim bashkėshoqėrimin e madh historik ndėrmjet mjaltit e shėndetit?2

Kėto janė studimet dhe arritjet e mjekėve, mirėpo le tė thellohemi pėr njė ēast. Tė nisemi nga pikėpamja se ēdo gjė e cekur nga Allahu nė Kuran ėshtė e vėrtetė dhe nuk ka pikė dyshimi, prandaj jemi tė informuar se aty ka edhe shėrim pėr njerėzimin. Pra, a ka mundėsi qė vetėm njė produkt natyror tė shėrojė? Besoj se pėrgjigjja ėshtė shumė e thjeshtė. Ajo na ruan sistemin e imunitetit nė gjendje tė mrekullueshme. AIDS-i na shkatėrron shėndetin dhe imunitetin, prandaj dhe ēdo lloj sėmundjeje dhe virusesh e sulmojnė. I vetmi kundėrhelm ndaj tij ėshtė mjalti. Duke pasur sistem tė mirė imunitar, jemi nė gjendje ta largojmė sėmundjen, kėshtu qė ėshtė mirė qė ēdo ditė tė hamė dy lugė mjaltė. Tė nderuar lexues, nė asnjė rast nuk duhet harruar se Allahu i Madhėrishėm ėshtė Ai qė na krijoi, di ēfarė ne nuk dimė, ndaj ėshtė mė mirė qė gjithmonė t’i ndjekim kėshillat dhe porositė e tė Madhit Zot.

Tani po e shikojmė shėndetin nga njė perspektivė tjetėr. Pėrderisa mjalti kujdeset pėr anėn materiale tė trupit, nė asnjė mėnyrė nuk duhet harruar rėndėsia e emocioneve, siē e pamė nga paragrafi i mėsipėrm, ku spikatet se stabiliteti emocional ėshtė faktor i rėndėsishėm jetik. Kurani i kushton vėmendje edhe stabilitetit emocional, saqė kur ta ushtrojmė, ndihemi tė gėzuar, tė lumtur, tė hareshėm, ēfarė tregon qėndrueshmėrinė dhe rehatinė emocionale.

Jeta ka shumė telashe, por pavarėsisht prej tyre, kur ta shquajmė tė drejtėn nga e padrejta, tė mirėn nga e keqja, vetėm atėherė do tė jemi tė aftė tė veprojmė nė mėnyrė tė duhur, si nė fatkeqėsi ashtu edhe nė gėzim. Infarkti i zemrės mund tė na jetė pėrkujtues se jeta nuk ėshtė pėrgjithmonė. Ēfarė ndodh pas infarktit nė zemėr?

Sipas njė studimi, pacientėt me depresione kronike tė zemrės ka gjasa tė vuajnė nga infarkti i dytė nė tė njėjtin vit. Depresioni afatshkurtėr ėshtė i zakonshėm pas infarktit nė zemėr. Tė rejat e fundit tregojnė qė nėse depresioni nuk ndalon dhe pacienti nuk ka mbėshtetje nga familja, shokėt apo psikiatri, kjo do tė thotė se infarkti i dytė i zemrės ėshtė mė se i mundshėm. Studimi ėshtė botuar nė tė pėrmuajshmen e Shoqatės Amerikane pėr ēėshtjet e zemrės dhe ishte kryer nė 887 persona. Thuajse njė e treta kishte raportuar se depresioni ishte i vazhdueshėm pas infarkteve tė tyre tė zemrės.3

Nėse personi ndien qetėsi nė zemėr, ai nuk pėrballet me depresionin. Ē’ėshtė e vėrteta, njeriu mund tė hasė nė shumė gjėra, pasi ėshtė i ndėrgjegjshėm se i pėrket Zotit! Allahu i Madhėrishėm thotė nė Kuran: “O ju njerėz! Juve ju erdhi nga Zoti juaj kėshilla dhe shėrimi i asaj qė gjendet nė kraharorėt tuaj, udhėzim e mėshirė pėr besimtarėt.”4

Nė kėtė ajet, Kurani shumė bukur nxjerr nė pah sėmundjet emocionale. Nga krejt ajo qė u tha shohim se tė dy entitetet - materiale dhe shpirtėrore - merren parasysh.