Shėndeti
Tė gėzosh
shėndet tė mirė ėshtė njė begati e dhuruar nga Zoti.
Kur ndihemi mirė fizikisht, jemi nė gjendje tė kryejmė
shumė punė, ndėrsa tė vuash nga sėmundjet pėrbėn
vėrtetė problem dhe telash. Ēfarė na kėshillon Allahu
nė Librin e Tij lidhur me sėmundjen? Ibrahimi alejhi
selam kuptoi njė fakt shumė thelbėsor. Kur u sėmur
Ibrahimi alejhi selam, Allahu xh.sh. ishte Ai qė e
shėroi, prandaj duhet qė me ēdo mėnyrė tė kėrkojmė
ndihmė nga Zoti i Madhėrishėm. Nė vazhdim Allahu xh.sh.
pėrsėri na njofton, duke thėnė:
Zoti
yt i dha instinkt bletės: Ndėrto shtėpi nėpėr kodra,
nėpėr drunj dhe nėpėr kulmet qė ata (njerėzit) i
ndėrtojnė. Pastaj ha nga tė gjitha frutat dhe futu
nėpėr rrugėt e nėnshtruara prej Zotit tėnd. Nga barqet
e tyre del lėng, ngjyra e tė cilit ėshtė e ndryshme
dhe nė tė cilin ka shėrim (bar-ilaē) pėr njerėz. Edhe
nė kėtė ka argument pėr atė popull qė mendon thellė.
Ajetet e lartpėrmendura
na
bėjnė me dije se nga mjalti
ka shėrim. Lėngu me ngjyra tė ndryshme formon mjaltin,
nė tė cilin ka bar shėrimi pėr njerėzit. Lėngu nė
fjalė del nga kosheret e bletėve, ku nė tė njėjtėn
kohė i ndryshon edhe ngjyra, nė varėsi tė larmisė sė
luleve qė bletėt i vizitojnė pėr tė mbledhur polenin.
Le ta analizojmė kėtė dukuri dhe tė orvatemi tė
kuptojmė shkakun qė fshihet pas saj: pėrse mjalti
ėshtė i mirė dhe shėrues? Nga rezultatet e arritura
prej mjekėve gjatė hulumtimeve tė tyre, po japim disa
prej tyre.
Mjekėsia moderne priret tė mbėshtetet tek antibiotikėt
nė kurimin e sėmundjeve, tė cilat kanė arritur gjendje
akute. Por duket mė e logjikshme qė tė shmanget
infeksioni ose mė e pakta tė ndalet nė fazat
fillestare. Kurimi mund tė arrihet nga forcimi i
aftėsisė sė vetė trupit pėr tė luftuar infeksionin,
para se ky tė gjejė pikėmbėshtetje tė rėndėsishme.
Ushqimi i mirė dhe qėndrueshmėria emocionale janė
faktorė tė rėndėsishėm jetikė, qė ndikojnė nė
mbrojtjen e trupit. Mjalti mund tė jetė njė tjetėr
mbrojtės.
Meqenėse ai pėrmban sasi tė vogla pėrbėrėsish
antibiotikė, tė paidentifikuar deri tani, njė marrje
ditore e njė sasie tė caktuar mjalti, do tė siguronte
nė sfond njė nivel tė konsiderueshėm tė kėsaj lėnde, e
cila do ta ndihmonte trupin tė luftonte infeksionin.
Ka prova tė konsiderueshme se, ata njerėz qė marrin
mjaltė tė freskėt si pjesė tė dietės ditore, janė mė
tė shėndetshėm se tė tjerėt qė nuk e bėjnė kėtė. Nė
fakt nuk ka ndonjė mjekim popullor tė veēantė, qė tė
jetė bashkėshoqėrues mė i madh se mjalti.
Studimi i bletėve, ka qenė tema e shumė shkrimeve tė
studiuesve tė mjekėsisė, qė nga kohėt e lashta.
Sigurisht, nėse dikush lexon rreth lashtėsisė do tė
zbulojė se, vetėm pak prej sėmundjeve nuk kuroheshin
nga mjalti ose disa produkte tė tjera tė bletės. A
mund ta shpėrfillim bashkėshoqėrimin e madh historik
ndėrmjet mjaltit e shėndetit?
Kėto janė studimet dhe arritjet e mjekėve, mirėpo le
tė thellohemi pėr njė ēast. Tė nisemi nga pikėpamja se
ēdo gjė e cekur nga Allahu nė Kuran ėshtė e vėrtetė
dhe nuk ka pikė dyshimi, prandaj jemi tė informuar se
aty ka edhe shėrim pėr njerėzimin. Pra, a ka mundėsi
qė vetėm njė produkt natyror tė shėrojė? Besoj se
pėrgjigjja ėshtė shumė e thjeshtė. Ajo na ruan
sistemin e imunitetit nė gjendje tė mrekullueshme.
AIDS-i na shkatėrron shėndetin dhe imunitetin, prandaj
dhe ēdo lloj sėmundjeje dhe virusesh e sulmojnė. I
vetmi kundėrhelm ndaj tij ėshtė mjalti. Duke pasur
sistem tė mirė imunitar, jemi nė gjendje ta largojmė
sėmundjen, kėshtu qė ėshtė mirė qė ēdo ditė tė hamė dy
lugė mjaltė. Tė nderuar lexues, nė asnjė rast nuk
duhet harruar se Allahu i Madhėrishėm ėshtė Ai qė na
krijoi, di ēfarė ne nuk dimė, ndaj ėshtė mė mirė qė
gjithmonė ti ndjekim kėshillat dhe porositė e tė
Madhit Zot.
Tani po e shikojmė shėndetin nga njė perspektivė
tjetėr. Pėrderisa mjalti kujdeset pėr anėn materiale
tė trupit, nė asnjė mėnyrė nuk duhet harruar rėndėsia
e emocioneve, siē e pamė nga paragrafi i mėsipėrm, ku
spikatet se stabiliteti emocional ėshtė faktor i
rėndėsishėm jetik. Kurani i kushton vėmendje edhe
stabilitetit emocional, saqė kur ta ushtrojmė, ndihemi
tė gėzuar, tė lumtur, tė hareshėm, ēfarė tregon
qėndrueshmėrinė dhe rehatinė emocionale.
Jeta ka shumė telashe, por pavarėsisht prej tyre, kur
ta shquajmė tė drejtėn nga e padrejta, tė mirėn nga e
keqja, vetėm atėherė do tė jemi tė aftė tė veprojmė nė
mėnyrė tė duhur, si nė fatkeqėsi ashtu edhe nė gėzim.
Infarkti i zemrės mund tė na jetė pėrkujtues se jeta
nuk ėshtė pėrgjithmonė. Ēfarė ndodh pas infarktit nė
zemėr?
Sipas njė studimi, pacientėt me depresione kronike tė
zemrės ka gjasa tė vuajnė nga infarkti i dytė nė tė
njėjtin vit. Depresioni afatshkurtėr ėshtė i zakonshėm
pas infarktit nė zemėr. Tė rejat e fundit tregojnė qė
nėse depresioni nuk ndalon dhe pacienti nuk ka
mbėshtetje nga familja, shokėt apo psikiatri, kjo do
tė thotė se infarkti i dytė i zemrės ėshtė mė se i
mundshėm. Studimi ėshtė botuar nė tė pėrmuajshmen e
Shoqatės Amerikane pėr ēėshtjet e zemrės dhe ishte
kryer nė 887 persona. Thuajse njė e treta kishte
raportuar se depresioni ishte i vazhdueshėm pas
infarkteve tė tyre tė zemrės.
Nėse personi ndien qetėsi nė zemėr, ai nuk pėrballet
me depresionin. Ēėshtė e vėrteta, njeriu mund tė hasė
nė shumė gjėra, pasi ėshtė i ndėrgjegjshėm se i pėrket
Zotit! Allahu i Madhėrishėm thotė nė Kuran:
O ju njerėz! Juve ju erdhi nga Zoti juaj kėshilla dhe
shėrimi i asaj qė gjendet nė kraharorėt tuaj, udhėzim
e mėshirė pėr besimtarėt.
Nė kėtė ajet, Kurani shumė bukur nxjerr nė pah
sėmundjet emocionale. Nga krejt ajo qė u tha shohim se
tė dy entitetet - materiale dhe shpirtėrore - merren
parasysh.
Haxhah Liza Abdullah
Shqipėroi: Mr. Feim Dragusha
5.10.2008
En-Nahl (16), ajeti 68-69.
Honey and Health (Mjalti dhe shėndeti),
Croft, f. 94.
The New York Times, 26 April, 2000.
Junus (10), ajeti 57.
|