Pyetja:
Eselamu
alejkum ue rahmetullahu ue berekatuhu!
Kam njė pyetje, ndoshta do tė duket pak e ēuditshme. Po
lexoj shpesh nė faqen tuaj pėr xhenetlinjtė, se si do tė
shpėrblehen me shumė tė mira nė xhenet, p.sh. sot lexova
njė urtėsi pėr tė varfrin kalifin Omer, i cili para se
tė vdiste familjes sė tij ia kishte lėnė amanet suren
Vakia. Aty pėrmendeshin hyritė e xhenetit, virgjėresha,
symėdha, jo tė lindura, moshatare me meshkujt, qė do tu
pėrkushtohen vetėm burrave tė vet. E shtrova pyetjen:
Meshkujt i presin hyritė e xhenetit, e femrat e
devotshme a thua kush i pret? Apo ato nė atė botė vetėm
do ti shikojnė burrat qė kanė pasur nė kėtė botė duke u
kėnaqur me hyritė e tyre? A do t'i presin edhe ato tė
hijshmit nė atė botė? Shpresoj qė Allahu nuk hidhėrohet
me kėtė pyetjen time.
Pėrgjigjja:
Falėnderimet i takojnė Allahut, paqja dhe bekimet e Tij
qofshin mbi tė Dėrguarin e Tij Muhamed, mbi familjen e
tij, mbi shokėt e tij dhe mbi tė gjithė ata qė ndjekin
rrugėn e tij deri nė Ditėn e Gjykimit.
Pyetja qė keni bėrė ėshtė njė ēėshtje qė shpeshherė
parashtrohet dhe ngrihet si problem nga shumė femra
besimtare. Por ka edhe disa qė mendojnė se edhe nuk
ėshtė nė rregull tė pyesin rreth gjendjes sė tyre dhe tė
burrave tė tyre nė xhenet, ashtu si shpreheni edhe ju nė
fund tė letrės, prandaj pėr tė larguar paqartėsitė,
keqkuptimet dhe pikėpyetjet rreth gjendjes sė femrave nė
xhenet, do
tė japim pėrgjigje tė sqaruar nė disa pika.
Nuk u mohohet femrave qė
tė pyesin pėr gjendjen e tyre nė xhenet, rreth
shpėrblimeve e kėnaqėsive qė do t`i pėrjetojnė atje. Kjo
pėr faktin se natyra e njeriut, femėr qoftė apo
mashkull, ėshtė e nxitur tė mendojė pėr vendqėndrimin e
ardhshėm tė tij, se si do tė jetė. Profeti, lavdėrimi
dhe paqja qofshin mbi tė, nuk i qortonte shokėt e tij
pėr kėsi lloj pyetjesh. Vėrtetohet se e kanė pyetur
rreth xhenetit se me ēfarė ėshtė i ndėrtuar. Ai ka
thėnė: Ėshtė i ndėrtuar me tjegulla tė arit dhe tė
argjendit, llaēi ėshtė nga myshku, zalli nga
margaritarėt dhe diamanti, ndėrsa dheu ėshtė nga
shafrani. Kush hyn aty, do tė begatohet e kurrė mė nuk
do tė ketė vėshtirėsi, do tė jetojė pėrjetėsisht dhe nuk
do tė vdesė, nuk do t`i grisen rrobat dhe nuk do tė
mplaket! Shėnon Ahmedi dhe Tirmidhiu.
Pastaj e kanė pyetur se a do tė kenė kontakte me gratė e
tyre nė xhenet dhe ai ėshtė pėrgjigjur pozitivisht.
Natyra njerėzore mallėngjehet dhe ngazėllohet kur
pėrmendet xheneti dhe begatitė qė do tė pėrjetohen atje.
Tė pyesė besimtari pėr kėto gjėra nuk ka tė keqe, por me
kusht qė ky pėrmallim e mallėngjim tė mos mbetet vetėm
si shpresė qė nuk shoqėrohet me vepra tė mira. Allahu i
Lartėsuar thotė: Hyni nė xhenet, ju dhe gratė tuaja, tė
gėzuar! Atyre u shėrbejnė me enė e gastare nga ari, aty
do tė kenė ēka tu dėshirojė shpirti dhe tu kėnaqet
syri. Ju do tė jeni aty pėrgjithmonė. Nė fund tė kėtyre
paralajmėrimeve pėr pėrjetimet e xhenetlinjve, Allahu i
Lartėsuar thotė: E ky ėshtė xheneti, qė u ėshtė dhėnė
pėr atė qė keni punuar. (Zuhruf, 70-72)
Begatitė dhe shpėrblimet qė do tė kenė xhenetlinjtė nė
xhenet nuk janė tė posaēme vetėm pėr burrat. Me fjalė tė
tjera, nė ato begati kanė hise edhe femrat, si thotė
Allahu i Lartėsuar: ... (Xheneti) i pėrgatitur pėr tė
devotshmit. Pra nga tė dy gjinitė, ashtu si sqarohet nė
ajetin: Kush bėn ndonjė nga punėt e mira, qoftė
mashkull ose femėr duke qenė besimtarė, tė tillėt hyjnė
nė xhenet dhe nuk u bėhet farė padrejtėsie. (Nisa, 124)
Nuk ėshtė e qėlluar qė femra ta preokupojė tepėr veten
me pyetje tė shumta dhe duke kėrkuar sqarime tė thukėta
rreth hyrjes nė xhenet, se ēfarė do tė veprojė atje, ku
do tė shkojė... dhe pyetje tė tjera. Mjafton tė kuptojmė
se vetė hyrja nė xhenet pėr njeriun do tė thotė
pėrfundim i tė gjitha vėshtirėsive dhe mundimeve qė
kishte para vetes; tė gjitha vuajtjet i shndėrrohen nė
lumturi dhe kėnaqėsi tė pėrjetshme. Allahu i Lartėsuar
thotė: Ata aty nuk i godet kurrfarė lodhje dhe nuk do
tė nxirren kurrė prej tij. (Hixhėr, 43) Dhe thotė:
...Allahu ėshtė i kėnaqur me ta dhe ata janė tė kėnaqur
ndaj Tij. Ky ėshtė shpėtim i madh. (Maide, 119)
Kur Allahu i Lartėsuar nė Kuran flet pėr begatitė e
pėrgatitura pėr xhenetlinjtė, i josh dhe i nxit burrat
duke u treguar pėr bukurinė e grave tė xhenetit, ndėrsa
e kundėrta nuk ndodh. Kjo nuk nėnkupton se femra nuk do
tė ketė kėnaqėsi tė kėtij lloji, nė kėtė edhe ajo do tė
jetė e njėjtė sikur mashkulli, por ato do tė jenė sė
bashku me burrat e tyre. Allahu i Lartėsuar thotė: Hyni
nė xhenet, ju dhe gratė tuaja, tė gėzuar! (Zuhruf, 70)
Nė xhenet nuk do tė ketė njeri tė pamartuar, mashkull
qoftė apo femėr. Femrat tė cilat kanė qenė tė martuara
do tė jenė gra tė burrave tė tyre, ndėrsa ato qė nuk
janė martuar, do tė martohen me meshkujt qė kanė hyrė nė
xhenet. Muhamedi salallahu alejhi ue selem thotė: Nė
xhenet nuk do tė ketė tė pamartuar. Shėnon Muslimi.
Dijetarėt tė cilėt kanė folur pėr arsyen se pse nuk
pėrmendet ky lloj i kėnaqėsisė pėr femrat nė xhenet,
ashtu si pėrmendet pėr burra, apo pse nuk do tė ketė mė
shumė se njė burrė gruaja nė xhenet, kanė dhėnė
shpjegime tė shumta, ndėr to:
- Kuptohet se femrat pėr nga natyra janė mė tė turpshme
se burrat, prandaj urtėsia e Allahut ishte qė ato tė mos
joshen e nxiten me gjėrat pėr tė cilat turpėrohen.
- Malli dhe dėshira e mashkullit pėr femėr ėshtė mė e
madhe se dėshira e femrės pėr mashkull, prandaj Allahu i
nxiti meshkujt pėr xhenet duke ua pėrmendur gratė e
xhenetit. Epshi i mashkullit ėshtė mė i theksuar se ai i
femrės, ashtu si sqarohet nga ata qė flasin nė kėtė
fushė. Ndėrsa ajo qė ėshtė pėrhapur te disa njerėz, se
epshi i femrės ėshtė mė i madh se i mashkullit, nuk
ėshtė e vėrtetė dhe pėr kėtė nuk ka argument dhe
realiteti i femrės dėshmon tė kundėrtėn. Epshi i femrės
ėshtė i ndryshueshėm; kemi faza nė tė cilat gruaja
absolutisht nuk ka epsh pėr mashkullin, pastaj edhe nėse
ky epsh shtohet tek ajo, atėherė kjo ndodh vetėm disa
ditė nė faza tė caktuara tė cilat i kalon gjatė muajit,
ditėve tė tjera nė pėrgjithėsi ajo ėshtė e kėrkuar nga
burri. Muhamedi salallahu alejhi ue selem thotė: Nuk
kam lėnė pas vetės sprovė mė tė rrezikshme pėr burrat
sesa gratė. Shėnon Buhariu.
Nxitja dhe joshja e femrės pas gjėrave tė tjera, si
zbukurimi (rrobat e zbukuruara), stolitė e ēmuara, dukja
bukur, etj., e tejkalon joshjen e saj pas meshkujve,
prandaj Allahu i Lartėsuar i nxiti burrat pėr xhenetin
duke ua pėrmendur gratė e xhenetit.
- Femra nė pėrgjithėsi ėshtė e kėrkuar nga mashkulli dhe
jo e kundėrta, prandaj rėndomtė edhe nė rastin e
martesės burri ėshtė ai i cili kėrkon martesė e jo
femra. Pra, femra ėshtė ajo qė kėrkohet e lypet dhe
mashkulli ėshtė kėrkuesi dhe jo i kėrkuari.
- Ėshtė e mundur qė Allahu i Lartėsuar t`ua kompensojė
kėtė me lloje tė tjera tė kėnaqėsive. Allahu i Lartėsuar
thotė: Aty do tė kenė ēka tu dėshirojė shpirti dhe tu
kėnaqet syri. Ju do tė jeni aty pėrgjithmonė. (Zuhruf,
71)
- Ligjet dhe rregullat nė xhenet dallojnė nga ato qė
janė tė njohura dhe konsiderohen aksioma tė kėsaj bote.
P.sh. ushqimi nė kėtė botė pėr njeriun ėshtė qė ta
forcojė e mbajė veten, mė pas vjen nxjerrja e mbetjeve
tė panevojshme pėr trupin, ndėrsa nė xhenet nuk ėshtė
kėshtu. Pastaj martesa nė kėtė botė ėshtė pėr lėnien e
pasardhėsve, ndėrsa nė xhenet nuk ekziston ky qėllim dhe
gjėra tė tjera tė shumta, tė cilat do tė ndryshojnė prej
kėsaj bote. Banorėt e xhenetit do tė jenė tė tėrė nė
begati e mirėsi dhe nuk do tė kenė zili, xhelozi,
urrejtje, mėrzi, hidhėrim, dhimbje dhe gjėra qė janė
pėrditshmėri tė kėsaj bote. Allahu i Lartėsuar thotė:
Ne kemi hequr prej zemrave tė tyre ēfarėdo urrejtje, e
ata nė mbėshtetėse qėndrojnė ballė pėr ballė
njėri-tjetrit duke qenė tė vėllazėruar. Ata aty nuk i
godet kurrfarė lodhje dhe nuk do tė nxirren kurrė prej
tij. (Hixhėr, 47-48) Dhe thotė: E ata (banorėt e
xhenetit) thonė: Falėnderuar qoftė Allahu qė largoi
prej nesh brengat; vėrtet, Zoti ynė ėshtė qė falė shumė
dhe ėshtė bamirės. I cili nga mirėsia e Tij na vendosi
nė vendin e pėrjetshėm, ku nuk do tė na prekė ndonjė
mundim fizik dhe ku nuk na prek ndonjė molisje. (Fatir,
34-35)
Duke e pasur parasysh kėtė, mund tė konkludojmė se nė
xhenet nuk do tė ketė xhelozi dhe zili nė mes grave
ashtu si ndodh nė kėtė botė. Kėshtu qė ndjenja tė cilėn
e ndien tani gruaja kur dėgjon pėr hyritė e xhenetit dhe
se si burrat e tyre do tė kenė atje hyri pėrveē gruas,
ėshtė reflektim i xhelozisė qė femra nė kėtė botė e ka,
ndėrsa nė xhenet nuk do ta ketė. Gratė e kėsaj bote, tė
cilat do tė begatohen me hyrjen nė xhenet, nė krahasim
me hyritė
e xhenetit do tė jenė shumė mė tė bukura, mė tė
mira dhe mė tė privilegjuara se hyritė e xhenetit.
Allahu i Lartėsuar thotė: Ata (burrat) dhe gratė e tyre
do tė jenė nėn hijet tė mbėshtetur nė kolltukė. (Jasin,
56)
Gjithashtu thotė: Hyni nė xhenet, ju dhe gratė tuaja,
tė gėzuar! (Zuhruf, 70) Kurse pėr vlerėn e tyre ndaj
hyrive tė xhenetit, Abdullah Ibėn Mubareku transmeton
njė hadith ku Profeti, bekimi dhe paqja e Allahut
qofshin mbi tė, ka thėnė: Gratė e kėsaj bote, tė cilat
do tė hyjnė nė xhenet, do tė jenė mė tė vlefshme se
hyritė e xhenetit pėr shkak tė veprave qė kanė bėrė nė
kėtė botė.
Transmetohet se Aishja, Allahu qoftė i kėnaqur me tė, ka
thėnė se gratė besimtare tė kėsaj bote janė mė tė
privilegjuara se hyritė e xhenetit pėr kėto arsye: Ne
jemi falur, kurse ato jo. Ne kemi agjėruar, kurse ato
jo. Ne kemi marrė abdest, kurse ato jo. Ne kemi dhėnė
lėmoshė, kurse ato jo. Pra, Aishja thotė se me veprat e
mira tė cilat i kanė bėrė nė kėtė botė gratė besimtare
tė kėsaj bote do t`i mundin hyritė e xhenetit dhe do tė
jenė mė tė bukura, mė tė kėrkuara dhe mė tė
privilegjuara. Prandaj, ky ėshtė pėrgėzim pėr gratė
besimtare qė do ta arrijnė xhenetin, pasi ato do tė jenė
zonjat e xhenetit, mė tė bukurat se tė tjerat dhe do tė
jenė tė privilegjuara dhe tė lumtura pėrjetėsisht.
Allahu i Lartėsuar nė lidhje me to thotė: (nė xhenet)
Ne i kemi krijuar ato (gratė e kėsaj bote qė do tė hyjnė
nė xhenet) nė njė krijim tė ri (formė tė re shumė mė tė
bukur). Dhe ato i kemi bėrė virgjėresha. Tė dashuruara
(pėr burrat e tyre), tė njė moshe. (Vakia, 35-37)
Alaudin Abazi
5.9.2008
|