Dispozita shėndetėsore nga synetimi

Studimet mjekėsore tė reja kanė vėrtetuar se ekzistojnė sėmundje tė shumta nė organet riprodhuese (seksuale), sėmundje disa nga tė cilat janė edhe shkatėrruese pėr njeriun. Shumica e kėtyre sėmundjeve janė prezentė te njerėzit qė nuk janė tė synetuar, derisa te tė sunetuarit kėto lloje tė sėmundjeve janė inekzistuese apo shumė tė rralla.

Synetimi ėshtė preventivė nga infektime tė ndryshme nė organin gjenital

Lafsha e penisit, e cila hiqet gjatė synetimit, ėshtė njė vend nė tė cilėn mbeten sekrecione (lėngje) tė ndryshme. Aty krijohet edhe njė lėng qė quhet “SMEGMA”, gjithashtu edhe urina mbetet aty. Tė gjitha kėto, pas njė kohe, ndikojnė nė krijimin e mikrobeve dhe baktereve tė ndryshme, qė shkaktojnė infektimin e organit, ku synetimi bėhet i domosdoshėm, nėse dėshirojmė shėrimin. Ėshtė e mundur qė infektimi tė zgjerohet edhe nė uretėr (kanalet urinare) te fėmijėt e pasynetuar.

Studimi i Dr. Shopen vėrteton se synetimi i foshnjės lehtėson pastrimin e organeve seksuale dhe pengon grumbullimin e mikrobeve nėn lafsh, qė i hiqet  nė fėmijėri.

Kurse Dr. Ferguson sqaron se fėmijėt e pasynetuar janė ata qė mė sė shumti u ekspozohen infektimeve nė ngushtimin e vrimės sė lafshės (Phemosis), se sa tė atyre qė janė tė synetuar.

Synetimi e mbron fėmijėn nga infektimi i uretrės (kanalet urinare)

Dr. Jeans Berg vėrteton se infektimet nė uretėr (kanalet urinare) qė ndodhin te fėmijėt, 95% tė atyre rasteve ndodhin tek ata qė nuk janė tė bėrė synet. Bėrja e synetimit praktik rutine pėr ēdo tė porsalindur nė Angli ka penguar mė shumė se 50 mijė raste tė infektimeve tė veshkave  nė vit te fėmijėt.

Kurse hulumtimet e Dr. Muhamed Ali el Barr vėrtetojnė rreziqet e mėdha nga infektimet e kanaleve urinare te fėmijėt, ku 35% tė rasteve mund tė shkaktojnė infektimin e gjakut dhe mund tė shkaktojnė sėmundjen e meningjitit dhe pėsimin e veshkave.

Synetimi dhe sėmundjet seksuale

Profesor Ėiliem Beykuz, i cili kishte punuar nė vendet Arabe  pėr mė shumė se njėzet vite, ekzaminoi mė shumė se 30 mijė femra. Ai ishte ndeshur shumė rrallė me sėmundjet seksuale, posaēėrisht me sėmundjen e urdhjes sė organeve seksuale (sėmundje e lėkurės), gonorresė, chlamidya, trachomatis, kancerit tė qafės sė mitrės, etj. Kjo i kthehet dy preventivave tė rėndėsishme: prostitucioni i rrallė qė ekziston atje dhe synetimi i burrave muslimanė.

Dr. Marks sjell konkluzėn e tre studimeve, ku vėrtetohet ulja e pėrqindjes sė tė sėmurėve nga AIDSI te tė synetuarit, ndėrsa dr. Sajmonsi dhe kolegėt e tij vėrtetojnė se mundėsia pėr t’u sėmurė e atyre qė u ekspozohen virusit tė AIDSIT te ata qė nuk janė tė synetuar ėshtė mė e madhe nėntė fish, se tek ata qė janė tė synetuar.

A nuk ėshtė kjo ēėshtje pėr t’u ēuditur?

Edhe ata qė kanė guxim tė tejkalojnė kufijtė dhe tė bėjnė mėkate ndaj Allahut tė Lartėsuar, e gjejnė vetėn para njė nevoje ta praktikojnė kėtė natyrshmėri qė t`i largojnė nga vetja mundimet dhe rreziqet e kėsaj sėmundje tė keqe. Nė kėtė rast, gjithashtu, nuk mohojmė se mbrojtja e plotė nga AIDSI ėshtė ndershmėria dhe largimi nga prostitucioni.

Synetimi dhe mbrojtja nga kanceri

Profesor Cliv Drew thotė: “Mund tė themi pa ekzagjerim  se synetimi, i cili aplikohet te meshkujt nė vitet e hershme tė tyre, e ul dukshėm shkaktimin e kancerit nė organ tek ata meshkuj, gjė qė e bėnė synetimin njė praktikė tė domosdoshme pėr t’u mbrojtur nga tė shkaktuarit e tumoreve tė rrezikshme”.

Dr. Albertos bėri njė statistikė tė sėmurėve qė janė goditur nga kanceri nė organin gjenital nė shtetet e bashkuara dhe asnjėri nga ata nuk ishte i bėrė synet qė nga fėmijėria.

Nė studimin qė e botuan Dr. Heil Berg sė bashku me kolegėt e tij, vėrtetuan se kanceri i organit gjenital te ēifutėt ėshtė shumė i rrallė, gjithashtu edhe te myslimanėt, pasi ata aplikojnė sunetimin nė fėmijėrinė e hershme.

Kemi shumė studime mjekėsore qė vėrtetojnė se synetimi ėshtė preventivė nga kanceri i organit.

Kėto studime pėrmendin se infektimi i organit mashkullor dhe ngushtimi i lafshės sė tij janė dy shkaqet mė kryesore tė kancerit tė organit seksual mashkullor. Dhe derisa synetimi e mėnjanon lafshėn e organit mashkullor krejtėsisht, atėherė nuk ka mundėsi tė shkaktohet ngushtimi i saj dhe shumė rrallė ka mundėsi tė infektohet organi.

Ėshtė vėrtetuar se lėngu i cili tajitet nė brendėsinė  e lafshės sė organit seksual dhe qė mblidhet te tė pasynetuarit, ndikon nė shkaktimin e kancerit, gjithashtu.

Studimet vėrtetojnė se ky lėng e inicion krijimin e virusit HPV, i cili ėshtė bindshėm njė nga ndikuesit e fillimit tė kancerit.

Kurse Dr. Rafitch vėrteton se synetimi ėshtė preventiv nga tumoret e prostatės edhe pėrkundėr mosekzistimit tė shenjave direkte, qė mund ta vėrtetojnė kėtė. Por, nė seminarin qė u mbajt nė qytetin gjerman Disseldorf me titull: “Kanceri dhe shoqėria”, ėshtė vėrtetuar se ka lidhje ndėrmjet kancerit, me tė cilėn sėmuren meshkujt, dhe synetimit. Meshkujt e synetuar janė mė pak tė ekspozuar kėtij lloji tė kancerit nga ata qė nuk janė tė synetuar.

Nė tė njėjtin seminar ka dalė nė pah edhe ajo se gratė e martuara me burrat e synetuar janė mė pak tė ekspozuar sėmundjes nga kanceri nė mitėr se sa ato gra qė janė tė martuara me burra tė pasynetuar.

Nga kėtu kuptojmė se roli i sunetimit nuk ndalet vetėm si mbrojtės pėr mashkullin “e synetuar” nga kanceri, por vėrehet ndikimi dhe dobia edhe te gratė tyre.

Nė kėtė formė vėrteton Dr. Handly se synetimi i mbron gratė e atyre meshkujve tė synetuar nga kanceri nė qafė tė mitrės. Ai pėrmend se gjendja shėndetėsore e organit seksual mashkullor dhe infektimet qė kanė tė bėjnė me tė, krijojnė rrezik pėr gruan mė shumė se qė mund tė jetė rreziku pėr vet mashkullin.

Shumė studiues kanė gjetur se virusi HPV qė ėshtė shkaktar i kancerit tė organit mashkullor te tė pasynetuarit, gjithashtu ėshtė shkaktar i kancerit nė qafė tė mitrės te gratė e tyre, pasi edhe ato i nėnshtrohen tė njėjtit indikator tė kancerit, i cili e shkakton kėtė te meshkujt.

Nga kjo qė u tha mund tė pėrfundojmė se mospraktikimi i synetimit nė fėmijėrinė e hershme, shkakton shfaqjen e disa indikacioneve, si tajitja e lėngut (sekrecioneve) nė brendėsi tė lafshės, ku kėto mbetje fillojnė tė prishen dhe tė kundėrmojnė (t`u vijė erė e keqe), pastaj grumbullimi apo mbetja e urinės nė kėtė vend, pastaj qėndrimi nė kėtė mėnyrė tė kėtyre ndyrėsirave pėr njė kohė, duke e prishur vendin, e krijon virusin HPV dhe indikacione tė tjera. Kėto ngacmues nė fund shkaktojnė krijimin e kancerit nė organin mashkullor te tė pasynetuarit nga mosha pesėdhjetė vjeēare deri nė tė shtatėdhjetat.

Apo me kalimin e atyre ngacmueseve tė irrituar nė formė tė baktereve nė qafėn e mitrės te gruaja, mund tė shkaktojė krijimin e kancerit nė qafė tė mitrės apo nė vaginė.

Aplikimi i pastrimit tė lafshės te tė pasynetuarit qė tė mbrohen nga kanceri, ashtu siē apelojnė disa mjekė perėndimorė ėshtė joefektiv pėr mbrojtje (nga kanceri) ashtu si vėrteton profesor Ėizėill. Ai thotė se nuk ka ndonjė argument definitiv se pastrimi i lafshės mund tė jetė  efektiv tė mbrohemi nga kanceri dhe forma tė tjera tė preventivave pa e aplikuar synetimin.

Mė lartė kuptuam qėndrimin e Islamit rreth kėsaj ēėshtjeje, gjithashtu pamė edhe qėndrimet e mjekėve qė janė ekspert nė fushat profesionale qė kanė tė bėjnė me kėtė aplikim. Prandaj mund tė themi edhe ne atė qė e konstatoi Dr. Muhamed Ali el Barr se mjekėsia e pėrmban atė qė e preferojnė dijetarėt e medhhebi shafi; tė bėhet synetimi nė ditėn e shtatė pas lindjes e mė sė shumti para dyzetė ditėve pas lindjes.

Kurse lėnia e synetimit derisa fėmija tė rritet ėshtė e mundur, ashtu siē e pamė mė lartė nė shumėfishimin e mundėsive tė rrezikut, pėr tė cilėn ai nuk ka nevojė pėr tė.   

Pėrktheu: Alaudin Abazi

09.03.2007