Shumica e ligjëruesve ankohen nga përcaktimi i temës gjatë ligjërimit të tyre gojor (hytbes). Disa prej tyre thonë se temat të cilat mund t'i trajtojë ligjëruesi e që mund t'u drejtohet të pranishmëve janë të pakta, sidomos kur dihet fakti se hytbeja përsëritet çdo javë.

Mendoj se shkaku kryesor për këtë te ligjëruesi është dituria dhe leximi i tij i kufizuar dhe perceptimi i tij i dobët rreth gjendjes së njerëzve. Edhe po të mbahej ligjërimi gojor (hytbeja) çdo ditë, ligjëruesi nuk do të kishte mundësi t’i trajtonte e t’i përfshinte të gjitha temat për të cilat njerëzit kanë nevojë, e në veçanti në këtë shekull, kur kapja pas fesë është dobësuar në zemrat e njerëzve, janë shtuar sprova të shumta, ndaj ata ndiejnë nevojë për përforcim dhe vërtetim të besimit të tyre dhe largim nga mosbesimet e dyshimet e shumta, të cilat mund ta shkatërrojnë besimin e tyre në tërësi.

Njerëzit kanë nevojë për përmirësimin e adhurimeve të tyre, kanë nevojë për shpjegimin e shumë dispozitave të sheriatit mbi shumë çështje në bashkëveprimet e tyre të përditshme, të cilat përsëriten çdo ditë, kanë nevojë për nxitjen në vlerat morale dhe largimin e të ligave, pastrimin e zemrave të tyre, përkujtimin për botën tjetër e shumë e shumë tema të tjera.

Xhumatë mund t’i klasifikojmë në dy grupe:

1. Grupi i parë: Xhumatë të cilat përshtaten me ndonjë ndodhi, ngjarje të rëndësishme, e këto mund të jenë dy llojesh:

a). Të jashtëzakonshme, të rastit, të papritura, siç mund të jetë ndonjë ngjarje në lagje apo në vend, ku është bërë e njohur dhe njerëzit presin mendimin e ligjëruesit (hatibit) për këtë ndodhi; çështjet e muslimanëve të cilat ndizen kohë pas kohe, si çështja e Palestinës, Çeçenisë, e të ngjashme.
Ligjëruesi këto tema duhet t’i trajtojë me trajtim fetar, të sqarojë realisht çështjen në fjalë pa teprim e neglizhencë e pastaj të shpjegojë qëndrimin që duhet të ketë muslimani në këtë çështje dhe obligimet që ka, duke mos u mjaftuar vetëm me përkujtimin e saj. Disa ligjërues i kaplon entuziazmi dhe e teprojnë në këtë apo e shpeshtojë këtë temë me formë dhe metodë të njëjtë dhe në këtë pa dyshim ka të meta, prej të cilave mund të përmendim:
- humbja e besueshmërisë, veçanërisht kur të pranishmit e kuptojnë këtë. Nga kjo rezulton mospranimi nga ai apo mosndikimi i tyre me atë çfarë flet, ngase ata kanë kuptuar nga ai teprimin në këtë.
- mërzitja e njerëzve dhe distancimi i tyre nga ajo çështje.
- përqendrimi i tij në atë çështje të caktuar dhe përsëritja e shpeshtë sigurisht që merr kohë dhe kjo bëhet në llogari të temave e çështjeve më madhore sesa çështja në fjalë të cilën e përsërit shpesh.

b). Ndodhi të cilat përsëriten çdo vit, siç janë muaji i Ramazanit, haxhi, ashura e të ngjashme.
Ndodhi e raste të tilla shpeshherë janë të rehatshme për ligjëruesit, kështu që s’kanë nevojë për përgatitjen e ligjëratave të reja në atë temë e ndoshta njerëzit tashmë i kanë mësuar hytbet e tyre për shkak të përsëritjes së shpeshtë të temave të tilla dhe i ka kapluar mërzia, kështu që ata dëshirojnë risi në mënyrën e trajtimit të temave të tilla.

Në shmangien e përsëritjeve të tilla çdo vit mund të bëhet ndarja e temës në disa nëntema, në mënyrë që ligjëruesi çdo vit të trajtojë nga një temë. Po sjell shembull për këtë: Është bërë zakon e ligjëruesve që në xhumanë e tretë të muajit të Ramazanit të flasin rreth betejës së madhe të Bedrit, të fillojnë me hyrje duke përmendur ndihmën e Allahut ndaj robërve të Tij, pastaj përmendin se Ramazani është muaji i ndihmës dhe fitores duke numëruar beteja të cilat kanë ndodhur në këtë muaj, beteja e Bedrit, çlirimi i Mekës, Ajn Xhalut, çlirimi i Andaluzisë e të ngjashme, pastaj tërë hytben e veçojnë duke folur rreth betejës së Bedrit dhe kështu çdo vit.

Në shmangien e përsëritjes mund të bëhet përmbledhja e të gjitha betejave dhe ndodhive madhore të cilat kanë ngjarë në muajin e Ramazanit dhe përzgjedhja e njërës prej tyre për të cilën çdo vit mund të flitet në mënyrë të zgjeruar. Po ashtu, është e mundur të bëhet ndarja e një beteje në disa këndvështrime, që çdo vit të rrihet një prej aspekteve të reja të temës.

Nga beteja e Bedrit p.sh mund të krijojmë disa hytbe, ku secila prej tyre shtjellon një çështje të caktuar, kështu që disa nga hytbet mund t’i trajtojnë këto tema:
1. paraqitja e ngjarjeve të betejës duke u mbështetur në librat e historisë, siç bëjnë një pjesë e ligjëruesve çdo vit.
2. përshkrimi i gjendjes së muslimanëve para betejës ]hixhreti, dëbimi i muslimanëve, dobësia e tyre, numri i tyre i vogël, frika[ dhe i gjendjes së tyre pas saj (betejës) ]fitoren e tyre, krenarinë e Islamit, fuqinë e muslimanëve, frikën e çifutëve dhe hipokritëve[.
3. përshkrimi i dy grupeve: besimtarët ]lutjet-duatë, dëshira e tyre e flaktë për të luftuar, sakrifica e tyre, mbështetja e tyre në Allahun[, jobesimtarët ]mendjemadhësinë e tyre, luftën e tyre ndaj Allahut dhe të Dërguarit të Tij, mashtrimin e tyre për nga numri i madh, mëkatet, si konsumimi i alkoolit etj.[.
4. ndihma e Allahut ndaj robërve të Tij besimdrejtë: ]kotja, shiu, pjesëmarrja e melekëve në luftë për çka edhe flasin disa hadithe të vërteta, pakësimi i numrit të jobesimtarëve në sytë e tyre[ dhe disfata e jobesimtarëve.
5. biseda rreth vendbanimit të jobesimtarëve, mospërgjigjja e tyre në thirrjen e Profetëve, e të vrarët e Bedrit janë shembull duke përmendur biografitë e tyre të mosbesimit përgjithësisht, kokëfortësinë e tyre, të dhëna këto për të cilat në librat e historisë ka fragmente që të bëjnë të qash.
Në këtë mënyrë, këto pesë tema mund të jenë secila hytbe e veçantë e këto pesë tema janë për një betejë. Por kush mediton në të më shumë, mund të nxjerrë edhe tema të tjera.

Për ashuranë gjithashtu mund të nxjerrim disa tema, sidomos kur dihet fakti se kjo ngjarje është e ndërlidhur me tregimin e shpëtimit të Musait alejhi selam dhe përmbytjes së faraonit, që është një prej tregimeve të përmendura më shpesh në Kuranin Famëlartë. Nga kjo ndodhi mund të nxjerrim tema nga këndvështrime të shumta e në fund të çdo hytbeje njoftohen të pranishmit për rekomandimin e agjërimit në ditën e ashurasë. Mund të flitet për agjërimin e kësaj ngjarjeje në fillim qe i obligueshëm e pastaj është anuluar në Sunet pas obligimit të muajit të Ramazanit. Pastaj në vitin e fundit të jetës së Profetit qe synim i tiji që të kundërshtoheshin çifutët dhe u urdhërua për agjërimin e ditës së nëntë dhe të dhjetë. Mund të flitet për vlerën e agjërimit të kësaj dite, për vlerën e muajit të Allahut - Muharrem.

Kështu mund të thuhet edhe për tema të tjera, ku trajtimi i tyre bëhet nga shumë aspekte, të cilat mund të jenë rytbe të veçanta. Në të njëjtën kohë pasurohet trashëgimia e projektit të ligjërimit gojor në umetin islam, përfitojnë dëgjuesit dhe krijohet një përtëritje dhe rigjenerim në format e ligjërimit.

 

Përktheu Almedin Ejupi
Marrë nga revista El Bejan
29.3.2009