Pėrgjigje ndaj
pyetjeve tė shpeshta tė jomuslimanėve mbi Islamin 5
Pėrse
shumica e muslimanėve janė fundamentalistė dhe
terroristė?
Pyetja:
Pėrse shumica e muslimanėve janė fundamentalistė dhe
terroristė?
Pėrgjigjja:
Kjo pyetje nė shumicėn e rasteve u drejtohet muslimanėve
gjatė ndonjė debati fetar apo mbi ēėshtjet botėrore nė
formė tė drejtpėrdrejtė apo tėrthorazi. Ē'ėshtė e
vėrteta, tė dhėna dhe keqinterpretime tė gabuara shpesh
tė shpijnė nė diskriminim dhe nė veprime tė gabuara
kundėr muslimanėve. Njė shembull i kėtij lloji ėshtė
fushata antimuslimane nė mediat amerikane. Mediat me tė
dėgjuar pėr shpėrthimin e bombės nė Oklahoma njoftuan se
pas atij shpėrthimi fshihej njė "komplot i Lindjes se
Mesme'. Fajtori mė vonė ishte identifikuar dhe i takonte
grupit tė Forcės sė Armatosur Amerikane. Ta analizojmė
kėtė akuzė tė 'fundamentalizmit' dhe 'terrorizmit' :
1. Pėrkufizimi i fjalės 'fundamentalist'
Fundamentalist ėshtė ai person i cili pason dhe
mbėshtetet nė themelet e doktrinės apo teorisė, mėsimet
e sė cilės ai i ndjek.
Pėr t'u bėrė njė doktor i mirė, nga ai kėrkohet dije,
duhet tė dijė se si t'i ndjekė ato mėsime dhe nė fund
themelet e mjekėsisė tė dijė ti vėrė nė praktikė. Me
fjalė tė tjera, ai duhet tė jetė fundamentalist nė
rrafshin e mjekėsisė. Gjithashtu edhe ai qė synon tė
bėhet njė matematikan i mirė, duhet tė nxėrė dituri, tė
jetė pasues i tyre dhe parimet e matematikės t'i zbatojė
nė praktikė. Ai doemos duhet tė jetė fundamentalist i
lėmit tė matematikės. Kėshtu duhet tė jetė edhe pėr atė
qė dėshiron tė bėhet njė shkencėtar i mirė, duhet tė
zotėrojė dije dhe t'i zbatojė fondamentet e shkencės. Si
rrjedhojė ai duhet tė jetė fundamentalist nė fushėn e
shkencės.
2. Nuk janė tė gjithė fundamentalistėt tė njėjtė
Askush nuk mund ti pikturojė tė gjithė
fundamentalistėt me tė njėjtėn furēė. Fundamentalistėt
askush nuk mund t'i klasifikojė si tė mirė apo tė kėqij.
Njė ndarje apo klasifikim i ēfarėdo fundamentalisti do
varej nga fusha apo veprimtaria nė tė cilėn ai ėshtė
fundamentalist.
Njė hajdut fundamentalist qė shkakton dėme nė shoqėri,
pa dyshim se ėshtė i padėshiruar. Nė anėn tjetėr, njė
doktor fundamentalist, i sjell dobi shoqėrisė dhe
pėrfiton respekt tė veēantė.
3. Ndihem krenar qė jam musliman fundamentalist
Unė jam njė musliman fundamentalist, i cili me
mirėsinė e Allahut, njeh, ndjek dhe pėrpiqet mė ēdo
kusht qė t'i zbatojė parimet (fondamentet) islame.
Muslimani i vėrtetė nuk turpėrohet nga tė qenėt
fundamentalist. Unė jam krenar qė jam musliman parimor,
sepse fondamentet e Islamit janė tė dobishme pėr
njerėzimin dhe mbarė botėn. Nuk ekziston asnjė parim
islam qė do tė shkaktonte dėm apo tė jetė kundėr
interesave tė racave njerėzore. Shumė njerėz ushqejnė
keqkuptime rreth Islamit dhe disa nga mėsimet islame i
konsiderojnė si tė padrejta dhe tė gabuara. Kjo ėshtė si
rezultat i njohurive jo tė bollshme dhe jokorrekte rreth
Islamit.
Nėse dikush analizon mėsimet e fesė islame me seriozitet
dhe pa paragjykime, ai nuk do tė mund t'i ikė faktit se
Islami ėshtė plot tė mira pėr tė dy nivelet; individual
dhe kolektiv.
4. Kuptimi i fjalės fundamentalist
Sipas fjalori Webster, fundamentalizmi ishte njė lėvizje
nė Amerikėn protestante, e cila u ngjall nė fillim tė
shekullit njėzet. Fundamentalizmi erdhi si reagim kundėr
modernizmit dhe nėnvizonte pagabueshmėrinė e Biblės jo
vetėm nė ēėshtjet e besimit dhe moralit, mirėpo
gjithashtu edhe si dokument i vėrtetė historik. Ėshtė
pohuar nė besimin e Biblės si fjalė e vėrtetė e
Perėndisė. Si rrjedhojė, fundamentalizmi ishte njė fjalė
e cila nė fillim qe pėrdorur pėr njė grup tė krishterėsh
tė cilėt besonin se Bibla tekstualisht ishte fjalė e
Perėndisė, fjalė e cila qėndron larg ēdo gabimi dhe
devijimi.
Bazuar nė fjalorin e Oxfordit, 'fundamentalizėm' do tė
thotė 'pohim i caktuar antik ose doktrinė fondamentale e
ēdo religjioni, veēmas e Islamit. Sot kur ndonjė individ
pėrdor fjalėn fundamentalist, mendja do ti shkojė te
njė musliman, i cili ėshtė terrorist.
5. Ēdo musliman duhet tė jetė terrorist
Ēdo musliman duhet tė jetė terrorist. Terrorist
ėshtė ai person apo individ i cili shkakton terror. Nė
ēastin kur hajduti shikon policin, ai do tė llahtariset.
Pėr hajdutin polici ėshtė terrorist. Ngjashėm mė kėtė,
ēdo musliman duhet tė jetė terrorist kur bėhet fjala pėr
faktorėt armiqėsorė tė shoqėrisė, fjala vjen hajdutėt
dhe pėrdhunuesit. Sa herė qė muslimani vėren ndonjė
veprim tė tillė kundėrshoqėror, ai duhet tė tmerrohet.
Ėshtė e vėrtetė se nocioni 'terrorist' nė pėrgjithėsi
pėrdoret pėr personin i cili shkakton terror nė mesin e
njerėzve tė rėndomtė. Mirėpo muslimani i vėrtetė duhet
qė tė jetė terrorist vetėm me njerėzit selektivė, tė
zgjedhurit, si pėr shembull mė ata qė janė kundėr
elementeve shoqėrore e assesi karshi njerėzve tė
pafajshėm e tė rėndomtė. Ē'ėshtė e vėrteta, muslimani
duhet jetė burim i paqes pėr njerėzit e pafajshėm.
6. Emėrtime tė ndryshme pėr veprime tė njėjta u jepen
njerėzve tė njėjtė, si: terrorist dhe patriot
Disa luftėtarė tė lirisė se Indisė, tė cilėt nuk
pranonin dhunėn dhe cenimin e tė drejtave, para arritjes
se pavarėsisė nga okupatori britanik, ishin etiketuar si
terroristė. Personat e njėjtė ishin lavdėruar nga
qeveria e Indisė pėr tė njėjtat veprime dhe ishin
pėrshėndetur si 'patriotė'. Kėshtu qė dy etiketime tė
ndryshme u dhanė pėr individėt e njėjtė dhe pėr tė
njėjtat qėllime. Njėra qeveri e quan atė terrorist,
pėrderisa tjetra e emėron atė patriot. Ata tė cilėt
besojnė se Britania ka tė drejtė legjitime pėr ta
sunduar Indinė, njerėzit nė fjalė i etiketon si
terroristė, pėrderisa pala tjetėr, tė cilėt kishin
mendimin se Britania nuk ka tė drejtė tė sundojė Indinė,
kėta njerėz i quajtėn atdhetarė dhe luftėtarė tė lirisė.
Prandaj ėshtė me rėndėsi qė para se tė gjykohet ndonjė
individ, duhet qė nė séancėn gjyqėsore t'i jepet dėgjimi
i drejtė. Argumentet e tė dyja palėve duhen dėgjuar,
ashtu siē duhen analizuar edhe rrethanat, kurse arsyet
dhe qėllimet e individit duhen marrė parasysh. Atėherė
personi mund tė gjykohet nė mėnyrė tė drejtė
7. Islam do tė thotė paqe
Fjala Islam rrjedh nga fjala 'selaam', qė nėnkupton
paqen. Islami ėshtė fe e paqes, fondamentet e sė cilės i
mėsojnė pasuesit e saj ta mirėmbajnė dhe ndihmojnė paqen
kudo nė botė. Pėr kėtė arsye, ēdo musliman duhet tė jetė
fundamentalist, d.m.th. ai gjithsesi duhet t'i pasojė
parimet e fesė se paqes: Islamit. Ai duhet tė tregohet
terrorist vetėm ndaj elementeve armiqėsore, nė mėnyrė qė
ta ndihmojė paqen dhe drejtėsinė brenda njė shoqėrie.
Shqipėroi nga gjuha angleze: Mr. Fehim Dragusha
8.3.2009