Hytbe

Shkencore
Urtėsi

Ėndėrrat

Ligjėrata

Ilahi

Faqja juaj

Faqja kryesore

Kuran

Hadith
Akide

Fikh

Tefsir

Tema

Pyetje

 

www.albislam.com
 
www.fjalaebukur.com
 
www.ankebut.com
 
www.krenaria.com
 
www.dritaebesimit.com
 
www.audionur.com
 
www.pertymoter.net
 
www.islamgjakova.net
 

 
 
 
 
 
 
 
 

Tė shpeshtuarit e veprave tė mira dhe kalimi i kohės nė to

Ky ėshtė ilaēi me ndikimin mė tė madh pėr zemrėn e sėmurė dhe ndikimi i tij nė forcimin e imanit ėshtė i madh dhe i dukshėm. Shembullin mė tė mirė na e jep Ebu Bekėr Es-Sidiku, Allahu qoftė i kėnaqur me tė, kur Pejgamberi alejhi selam i pyeti sahabėt e tij: "Kush nga ju ka agjėruar sot?” Ebu Bekri tha: "Unė". Pastaj Pejgamberi salallahu alejhi ue selem pyeti: "Kush nga ju ka pėrcjellė sot ndonjė xhenaze?” Pėrsėri u pėrgjigj Es-Sidiku. Pastaj Pejgamberi alejhi selam pyeti: "Kush nga ju sot ka ushqyer ndonjė tė varfėr?”Sėrish u pėrgjigj Ebu Bekri. Pejgamberi salallahu alejhi ue selem pyeti: "Kush nga ju sot ka vizituar ndonjė tė sėmurė?” Edhe kėsaj radhe u pėrgjigj Ebu Bekri dhe tha "Unė." Pėr kėtė Pejgamberi alejhi selam tha: "Kėto asnjė njeri nuk do t'i mbledhė e qė mos ta fusin nė xhenet."1

Ky hadith na tregon pėr atė se Ebu Bekri, Allahu qoftė i kėnaqur me tė  i ka kushtuar rėndėsi tė posaēme shfrytėzimit tė kohės nė vepra tė mira dhe nė pėrfshirjen e llojeve tė ndryshme tė ibadeteve. Pejgamberi alejhi selam, kur i pyeti sahabėt, rastėsisht e shtyu Ebu Bekrin tė tregojė qė ditėt e tij ishin tė mbushura me ibadete. Selefėt kanė arritur mjaft duke bėrė vepra tė mira dhe kanė shpenzuar mjaft kohė pėr t'i kryer ato. Njė fjalė e urtė qė e kanė pėrmendur paraardhėsit tanė tė mirė ėshtė njė shembull i mirė, siē ėshtė Hamad ibn Seleme, pėr tė cilin Abdurrarhman ibn Mehdiu ka thėnė: "Sikur t'i kishin thėnė Hamad ibn Selemes se nesėr do tė vdiste, nuk do tė kishte mundėsi tė
shtonte asnjė vepėr tjetėr tė mirė.”

Muslimani pėr tė kryer vepra tė mira duhet t'i kushtojė rėndėsi kėtyre gjėrave:

-Tė nxitojė nė bėrjen e veprave tė mira, sepse Allahu i Lartėsuar thotė: "Dhe ngutuni (me punė qė meritoni) nė falje mėkatesh nga Zoti juaj dhe pėr njė xhenet, gjerėsia e tė cilit ėshtė si gjerėsia e qiejve dhe e tokės."2

Dhe thotė:
"Shpejtoni nė atė qė fitoni falje prej Zotit tuaj dhe xhenetin, qė gjerėsia e tij ėshtė si gjerėsia e qiellit e tokės."
3

Domethėnia e kėtyre ajeteve i ka shtyrė sahabėt qė tė shpejtojnė pėr tė bėrė vepra tė mira. Muslimi nė Sahihun e tij, nga Enes ibn Maliku, transmeton rastin nga lufta e Bedrit, kur mushrikėt janė afruar dhe Pejgamberi ka thėnė: "Ngutuni drejt xhenetit, hapėsirat e tė cilit janė sa hapėsirat e qiejve dhe tokės.” Pėr kėtė, Umejr ibn el-Hamam el-Ensariu ka pyetur: "O i Dėrguari i Allahut, Xheneti hapėsirat e tė cilit janė sa hapėsirat e qiejve dhe tė tokės?” I Dėrguari tha: "Po.” Umejri tha:
"Buh, buh.4” Pejgamberi alejhi selam e ka pyetur: "Ēka tė shtyn t’i thyesh kėto fjalė?” Ai tha: "Pasha Allahun, o i Dėrguar i Allahut, nuk mė shtyu asgjė tjetėr pėrveē shpresės qė tė jem unė njė ndėr banorėt e tij.” I Dėrguari tha: "Ti je njė ndėr ata." Pastaj Umejri i nxori disa hurma dhe filloi t'i hajė e tha: "Por, a do tė jetoj aq sa t'i ha kėto hurma? Kjo ėshtė jetė e gjatė pėr mua.” I hodhi hurmat, u ngrit, filloi tė luftojė derisa ra shehid.”5

 Dikur Musai alejhi selam ėshtė ngutur qė ta takojė Zotin e tij: "...unė u nguta te Ti, o Zoti im, qė tė jesh i kėnaqur ndaj meje!”6 Duke lavdėruar Zekerijan alejhi selam dhe familjen e tij i Lartėsuari ka thėnė: "Ata pėrpiqeshin pėr punė tė mira, Na luteshin duke shpresuar dhe duke u frikėsuar, ishin respektues ndaj Nesh. "7

Pejgamberi alejhi selam ka thėnė: "Nuk ka tė ngutur, pėrveē nė punė pėr ahiret.” E nė versionin tjetėr thuhet: "S’ka ngutje pėrveē nė tė bėrit mirė.”8

-   Vazhdueshmėria nė tė bėrit e veprave tė mira:

Allahu i Lartėsuar nė hadith kudsij ka thėnė: "Robi im nuk do tė ndalet duke m’u afruar me nafile, derisa nuk do ta dua…"9

Ky hadith na nxit nė vazhdimėsinė e kryerjes sė nafileve. Nė hadithin tjetėr qėndron: "Bashkoni nė mes tė haxhit dhe umres”, d.m.th. i bashkoni me vepra tė mira, qė gjithashtu na udhėzon nė vazhdueshmėrinė e veprave tė mira. Ky princip ėshtė mjaft i rėndėsishėm pėr forcimin e imanit dhe ruajtjen e shpirtit qė tė mos asgjėsohet, qė tė mos prishet dhe qė mos ta mundė pesimizmi. Vepra e vogėl nė tė cilėn pėrqendrohesh ėshtė mė e mirė sesa vepra e madhe e cila kryhet shumė rrallė.

Pejgamberi alejhi selam ėshtė pyetur  pėr veprėn mė tė dashur tek Allahu pėr tė cilėn ka thėnė: "Ajo e cila bėhet vazhdimisht, qoftė edhe e vogėl."10

Pėrqendrueshmėria nė tė bėrit e veprave tė mira e forcon imanin. Kėshtu ka vepruar Pejgamberi alejhi selam, pra kur ka bėrė ndonjė vepėr ėshtė pėrqendruar nė tė.11

-    Tė dhėnit mund pėr vepra tė mira

 Shėrimi i ngurtėsisė nė zemėr nuk duhet tė jetė i karakterit tė pėrkohshėm, sikur imani tė pėrmirėsohej vetėm pėrkohėsisht, pas sė cilės do tė rikthehej dobėsia e vjetėr. Por ėshtė e nevojshme qė ai shėrim tė jetė i pėrhershėm, gjė qė nuk arrihet pa njė angazhim tė madh nė ibadete. Allahu i Lartėsuar nė Kuran na jep shembuj pėr robėrit e Tij tė afėrm, tė cilėt kanė qenė tė pėrqendruar nė ibadete. Nga ato ajete pėrmendim: "Argumentet tona i besojnė, nė tė vėrtetė, ata qė kur kėshillohen me to, bien nė fytyra (bėjnė sexhde), qė madhėrojnė Zotin e tyre nė shenjė falėnderimi dhe ata nuk bėjnė kryelartėsi. Anėt e shtatit tė tyre braktisin pėr tė lutur Zotin e tyre nė frikė e shpresė: ata shpenzojnė (nė mirėsi e pėr ēėshtjen e Allahut) nga ato (begati) tė cilat ua kemi dhuruar Ne."12

Pastaj Allahu i Madhėruar thotė: "Ata qenė tė cilėt pak flinin natėn. Dhe nė syfyr (kah mbarimi i natės) ata kėrkonin falje pėr mėkatet. Dhe nė pasurinė e tyre kishin pėrcaktuar tė drejtė pėr lypėsin dhe pėr tė ngratin (qė ka nevojė por nuk lyp)."13

Duke lexuar mbi angazhimin e selefėve pėr tė arritur pėrqendrim nė tė nėnshtruarit, na shpie nė hutim, si p.sh: ata njė tė shtatėn e Kuranit e kanė lexuar ēdo ditė, namazin e natės e kanė falur rregullisht edhe nė luftėra, kanė adhuruar Allahun dhe janė falur deri nė thellėsi tė natės, edhe po tė ishin nė burgje. Kanė qėndruar nė safa tė bashkuar kėmbėt e tyre, lotėt u rridhnin nėpėr fytyrat (faqet) e tyre. Kanė menduar mbi krijimin e qiejve dhe tokės, i mashtronin gratė e tyre ashtu siē e mashtron nėna fėmijėn e saj: pasi ato (gratė) i zinte gjumi, ngriheshin nga shtrati dhe falnin namaz nate. Natėn e kanė ndarė pėr vete dhe familjen e tyre, kurse ditėn e kalonin me agjėrim, mėsim, mėsimdhėnie, pėrcjellje tė xhenazes, vizitėn e tė sėmurėve dhe duke i ndihmuar tė tjerėt. Disa nga ata, me vite tė tėra nuk e kanė lėshuar tekbirin fillestar me imam nė xhemat. Zemrat i kanė pasur tė lidhura me xhaminė, kanė pritur namazet njėrin pas tjetrit, i kanė mbajtur familjet e njėri-tjetrit vite me radhė pas vdekjes sė shokėve tė tyre. Me kėto lloj veprimesh imani pa dyshim se rritet.

- Mosshqetėsimi i vetes

Pėrqendrimi nė vepra tė mira, duke u munduar nė kryerjen e tyre nuk do tė thotė tė nėnshtruarit e trupit nė mundime pėr tė cilėn ai nuk ėshtė i aftė dhe sjellja e shpirtit nė kufi tė mėrzisė, nga tė cilat ajo do tė bėhej e pakujdesshme nė kryerjen e ibadeteve. Qėllimi ėshtė qė ibadeti i zakonshėm tė mos ndėrpritet. Principi i tė mbajturit tė njeriut nė njė drejtpeshim nė mes dy ekstremeve ėshtė qė ibadeti i tij tė jetė nė kufi tė aftėsive tė tij, njėkohėsisht duke e inkurajuar veten pėr tė kryer mė tepėr ibadete.

Kur ndihet shpirtėrisht i fuqishėm, do t'u dorėzohet ibadeteve, e kur ndien plogėshti (dobėsi) do tė jetė mesatar duke mos iu afruar minimumit. Nė tė kuptuarit e kėtillė na udhėzojnė hadithe tė shumta tė Pejgamberit tė Allahut, si pėr shembull: "Feja ėshtė e lehtė dhe askush nė tė nuk e ka tepruar, e qė ajo nuk e ka mundur, prandaj mbahuni rrugės mesatare."
14 

Nė versionin tjetėr qėndron: "...bėhuni mesatarė
dhe do tė arrini atė qė dėshironi."
15


Imam Buhariu nė kapitullin mbi atė qė ėshtė e papėlqyer prej teprimit nė adhurim transmeton hadithin nga Enesi, Allahu qoftė i kėnaqur me tė, se ka thėnė:

"Ka ardhur Pejgamberi alejhi selam dhe ka parė njė litar tė lidhur mes dy shtyllave dhe ka pyetur: “Ē’ėshtė ky litar?” I thanė: “I takon Zejnebes. Kur ajo lodhet gjatė tė falurit, kapet tek aji.” Pėr kėtė ai tha: "Mos veproni ashtu. Zgjidheni litarin dhe faluni (duke qėndruar nė kėmbė) kur jeni tė ēlodhur, e kur tė lodheni, uluni.”16

Kur Pejgamberi alejhi selam ka marrė vesh se Abdullah ibn Amr ibn Asi tėrė natėn e kalonte nė namaz dhe agjėronte ēdo ditė pa ndėrprerė, ia ndaloi njė gjė tė tillė duke ia sqaruar: "Nėse vazhdon kėshtu, do t'i dobėsosh sytė e tu dhe do ta lodhėsh trupin.”

 I Dėrguari alejhi selam nė njė hadith tjetėr thotė: "Obligojeni veten aq sa keni mundėsi tė punoni, sepse me tė vėrtetė i Lartėsuari Allah nuk lodhet, derisa ju tė lodheni e nė tė vėrtetė tek Allahu i Lartėsuar mė tė pranuara janė veprat nė tė cilat pėrqendrohesh (i bėn vazhdimisht), qofshin ato edhe tė vogla.”17

-    Plotėsimi i ibadeteve tė lėshuara

  Nga Omer ibn Hatabi, Allahu qoftė i kėnaqur me tė, transmetohet se Pejgamberi alejhi selam ka thėnė:
“Atė qė e zė gjumi natėn kur ai zakonisht lexon Kuran, ose nė njė pjesė tė saj, dhe e lexon
(atė ēka ka pas ndėrmend ta lexojė natėn) nė kohėn mes sabahut dhe drekės, do t'i shkruhet sikur ta kishte lexuar gjatė natės.”18

Aishja, Allahu qoftė i kėnaqur me tė, duke folur pėr ibadetin e Pejgamberit alejhi selam thotė: "Kur falte ndonjė namaz (nafile), e falte atė vazhdimisht, e kur i kalonte namazi i natės, pėr arsye se e kaplonte gjumi ose ndonjė dhimbje, e plotėsonte atė duke i falur dymbėdhjetė rekate ditėn."19 Nė njė transmetim tjetėr: "Kur e zinte gjumi natėn ose ishte i sėmurė do t'i falte ditėn dymbėdhjetė rekate."20

Kur  pa Umu Seleme, Allahu qoftė i kėnaqur me tė, se falte dy rekate pas ikindisė, e ka pyetur: “Pse e bėn kėtė?” e ai iu pėrgjigj me fjalėt: "O bija e Ebu Umejes, mė pyet pėr dy rekate pas ikindisė. Mė ka ardhur njė grup njerėzish nga fisi i Abdul Kajsit, kam qenė i zėnė dhe kam lėshuar dy rekate tė cilat falen pas dreke, pra kėto janė ato dy rekate."21 

"E kur i kalonin katėr rekate tė sunetit qė falen para farzit tė drekės, i falte mė vonė.”22

Kėto hadithe na udhėzojnė nė atė se sunetet e forta falen kaza. Ibn Kajimi Allahu e mėshiroftė, duke folur mbi agjėrimin e Pejgamberit alejhi selam nė muajin Shaban, nė tė cilin ka agjėruar mė shumė se nė muajt e tjerė, pėrmend tri mundėsi pėr shkakun se pse ka vepruar kėshtu. Prej tyre ėshtė se Pejgamberi alejhi selam ka agjėruar tri ditė tė ēdo muaji dhe ndoshta nė ndonjė muaj i ka lėshuar pa agjėruar tri ditė, kėshtu qė ka agjėruar nė muajin Shaban mė tepėr pėr t‘i  plotėsuar pėr nga tri ditė pėr ēdo muaj, para Ramazanit."23

  Ēdo Ramazan, Pejgamberi alejhi selam dhjetė ditėt e fundit i kalonte nė itikaf dhe kur njė herė nuk ka pasur mundėsi tė hyjė nė itikaf pėr shkak tė udhėtimit, kėtė e ka kompensuar vitin e ardhshėm duke ndenjur nė itikaf njėzet ditė tė Ramazanit.24

-    Shpresa se veprat e mira do tė pranohen dhe frika se ka mundėsi qė tė mos pranohen

Pas dhėnies sė mundit gjatė bėrjes sė veprave tė mira, duhet shpresuar se ato do tė jenė tė pranuara e njėkohėsisht duke pasur frikė qė tė mos pranohen. Nga Aishja, Allahu qoftė i kėnaqur me tė, transmetohet se ka thėnė: "E kam pyetur Pejgamberin alejhi selam pėr ajetin: "Edha ata tė cilėt nga ajo qė u jepet e shpėrndajnė dhe zemrat e tė cilėve janė plot me frikė...”

“A janė nga ata qė pinė verė dhe vjedhin?” Tha: “Jo, o bija e Sidikut, janė ata qė agjėrojnė, falen, japin sadaka dhe frikėsohen se ndoshta nuk do t'u pranohen janė ata tė cilėt garojnė pėr tė bėrė vepra tė mira.”25 Ebu Derda, Allahu qoftė i kėnaqur me tė, ka thėnė: “Sikur tė isha i sigurt se Allahu i Lartėsuar do tė ma pranonte njė namaz, do tė isha mė i kėnaqur sesa pėr tėrė dynjallėkun dhe gjithēka nė tė, sepse Allahu i Lartėsuar ka thėnė:

“Me tė vėrtetė, Allahu pranon vetėm prej tė sinqertėve.”
26

Nga vetitė e besimtarėve ėshtė qė tė jenė tė nėnshtruar para Allahut tė Lartėsuar dhe urdhėresave tė Tij. Pejgamberi alejhi selam thotė: "Sikur njeriu tė qėndrojė nė sexhde qė nga dita e lindjes sė tij e deri nė momentin e vdekjes nė njė pleqėri tė thellė, pėr ta arritur kėnaqėsinė e Allahut, kjo do t’i ishte dukur pak nė Ditėn e Gjykimit."27

Kush e njeh Allahun dhe veten e tij, do t'i bėhet e qartė se e gjithė ajo ēka ka punuar ėshtė e pamjaftueshme, edhe sikur tė kishte bėrė sa tė gjithė njerėzit dhe xhinėt sė bashku, por Allahu i pranon veprat vetėm nga pėrsosmėria e Tij, dhurueshmėria, mirėsia e Tij, pėr tė cilat gjithashtu edhe shpėrblen.


Muhamed Salih El Munexhid
Pėrktheu: Eroll Nesimi
19.10.2008


1 Muslimi, 1028.
2 Ali Imran, 133.
3 El-Hadid, 21.
4 Fjalė e cila pėrdoret tek arabėt pėr ēėshtje madhėshtore.
5 Muslimi, 1901.
6] Ta-Ha, 84.
7El-Enbija, 90.
8Ebu Davud, 5/157.
9Buhariu, 6137.
10 Buhariu, Fet'h el-Bari, 11/194.
11 Muslimi, 746-14.
12
Sexhde, 15-16.
13 Edh- Dharijat, 17-19.
14 Buhariu, 39.
15 Buhariu, 6099.
16 Buhariu, 1099.
17 Fet'h el -Bari, 3/38.
18 Sahih el-Xhami, 1228.
19 Ahmedi, 6/95.
20 Muslimi,1/515.
21 Fet'h el-Bari, 3/105.
22 Et-Tirmidhiu, 426.
23 Tehdhib es-Sunen, 3/318.
24 Fet'h el- Bari, 4/285.
25 Et-Tirmidhiu, 3175.
26 El Maide; 27  Tefsir Ibn Kethir, 3/67.
27 Ahmedi, 4/185.

                                                      www.klubikulturor.com