I dashur
hoxhė! Kam njė pyetje, sė cilės ju lutem mundėsisht ti
pėrgjigjeni inshallah, Allahu jua shpėrbleftė. Me njė
vėlla diskutonim rreth ajetit kuranor: "S'ka dyshim se
Allahu nuk fal (mėkatin) t'i pėrshkruhet Atij shok
(idhujtarinė), e pėrpos kėtij (mėkati) i fal kujt do.
Kush i pėrshkruan Allahut shok, ai ka trilluar njė mėkat
tė madh."
Ai vėlla mė herėt mė pat pyetur se a e fal Allahu
shirkun. Unė iu pata pėrgjigjur se nėse njeriu bėn teube
(pendim) tė sinqertė, Allahu ėshtė Falės dhe e fal nėse
kthehet nė rrugė tė drejtė, inshallah. Kurse ai mė
citonte kėtė ajet dhe sot mė tha se mos e thuaj mė atė
fjalė, se e fal Allahu kėtė mėkat, sepse sipas ajetit i
bie tė mos e falė. Unė i thashė se kuptimi i ajetit, qė
sipas hoxhallarėve qė kam dėgjuar, ėshtė se kėtu
kuptojmė se Allahu s'e fal shirkun nė qoftė se njeriu
vdes pa bėrė teube. Unė i mora disa shembuj se pėr disa
mėkate qė bėjmė, edhe nėse harrojmė, gabojmė,
mashtrohemi e nuk bėjmė teube, Allahu na fal (inshallah),
nėse do Ai. Mirėpo nėse njeriu nuk bėn teube pėr
shirkun, pėr tė ska falje. Ai vėllai ishte kategorik se
nėse njeriu, pėrkatėsisht muslimani, bie nė shirk, atij
mė nuk i falet ai mėkat, kurse unė i thoja se ne duhet
t'i bėjmė davet dhe nėse Allahu e udhėzon dhe e fal, ai
prapė hyn nė radhėt e muslimanėve. Nuk arritėm ta
pėrfundojmė bisedėn sepse s'kishim gjuhė tė pėrbashkėt.
Si e gjykoni bisedėn tonė dhe na mėsoni ēėshtjen
hollėsisht. Allahu ju shpėrbleftė! Allahu na ruajttė ne
dhe familjet tona nga shirku! Allahu na mundėsoftė
pėrfundimin e mirė! Allahu na mundėsoftė tė vdesim me
iman! Amin! Eselamu alejkum!
Pėrgjigjja:
Falėnderimet i takojnė Allahut, paqja dhe bekimet e Tij
qofshin mbi tė Dėrguarin e Tij Muhamed, mbi familjen e
tij, mbi shokėt e tij dhe tė gjithė ata qė ndjekin
rrugėn e tij deri nė Ditėn e Gjykimit.
Problematika pėr tė cilėn ju keni diskutuar ėshtė njė ēėshtje qė ka
shkaktuar paqartėsi te disa muslimanė nė tė kaluarėn,
por edhe tani. Para se ta trajtoj pikėn e kėrkuar, duhet
tė theksoj njė parim shumė tė rėndėsishėm.
Si duhet tė kuptohet Kurani
Kuptimi i ajeteve kuranore, komentimi i tyre dhe nxjerrja e
dispozitave nga ato nuk bėhet vetėm duke e marrė
kontekstin e njė ajeti tė caktuar pa shikuar edhe tė
dhėnat e tjera qė ekzistojnė nė lidhje me atė ēėshtje.
Me fjalė tė tjera, qė tė kuptohet domethėnia e njė ajeti
tė caktuar, krahas kuptimit tė ajetit duhet tė shikohen
edhe fakte tė tjera, si p.sh.
-ajeti paraprak ose tėrėsia e ajeteve qė kanė kaluar;
-ajeti ose ajetet qė kanė ardhur pas kėtij ajeti;
-ajetet e tjera nė Kuran tė cilat flasin pėr atė
problematikė;
-shkaku i zbritjes sė ajetit ėshtė njė e dhėnė shumė e
rėndėsishme tek e cila duhet tė mbėshtetemi, nėse
dėshirojmė t`i japim kuptimin e saktė ajetit;
-duhet tė shikohet nėse gjendet komenti i ajetit tė
cilėn ia ka bėrė Muhamedi salallahu alejhi ue selem nė
hadithe, qoftė me thėnie, praktikė apo miratim, pasi
Suneti ėshtė sqarues i Kuranit;
-tė shikohet ajeti a ėshtė i deroguar apo jo;
-domethėniet e fjalėve tė cilat kanė ardhur nė atė ajet,
pasi njė fjalė nė gjuhėn arabe mund tė ketė mė shumė se
njė kuptim dhe secili kuptim ndėrlidhet me mėnyrėn se si
pėrdoret nė fjali. Prandaj, qė tė kuptohet njė ajet si
duhet, ėshtė e domosdoshme tė njihet gjuha arabe;
-sqarimet qė ia kanė bėrė sahabėt ajetit dhe si e kanė
praktikuar ata atė ajet, pasi atyre u zbriti Kurani dhe
ata janė njohėsit mė tė mirė tė Kuranit.
Kėto janė vetėm disa nga faktet qė duhet tė kihen parasysh nėse
dėshirojmė t`i japim kuptim tė saktė ajetit dhe pėr
shkak tė ikjes nga komplikimi nuk do tė pėrmend mė shumė
fakte.
Do tė marr si shembull tre ajete pėr tė sqaruar rrezikshmėrinė e
nxjerrjes sė ajeteve duke u mbėshtetur vetėm nė
domethėnien qė jep ajeti nė vetvete pa shikuar faktet e
tjera.
1. Allahu i Lartėsuar nė suren Maun, ajeti 4 thotė:
Mjerė pėr ata qė falen. Nėse kėtij ajeti i
shikohet domethėnia pa vazhduar ajetin qė vjen pas,
atėherė kuptohet se Allahu kėrcėnon falėsit, por ajeti i
radhės sqaron kuptimin e plotė se pėr kė ėshtė kėrcėnimi.
Allahu i Lartėsuar nė ajetin nė vazhdim thotė: Tė
cilėt ndaj namazit tė tyre janė tė pakujdesshėm.
Kjo do tė thotė se Allahu i Lartėsuar ua tėrheq
vėrejtjen dhe i kėrcėnon ata qė e shpėrfillin dhe nuk e
falin namazin si duhet.
2. Abdullah ibėn Mesudi tregon se kur zbriti ajeti:
Ata qė besuan dhe besimin e tyre nuk e pėrzien me
zullum (dhulm), atyre u takon tė jenė tė sigurt
dhe ata janė nė rrugė tė drejtė1, sahabėve iu duk e
rėndė kjo dhe thanė: O i Dėrguar i Allahut, cili nga ne
nuk i bėnė zullum vetes? Atėherė Muhamedi salallahu
alejhi ue selem thotė: Nuk ėshtė ajo qė ju po
mendoni. A nuk keni dėgjuar ēfarė ka thėnė robi i
devotshėm (Llukmani alejhi selam): Kur Llukmani
duke e kėshilluar, birit tė vet i tha: O djali im, mos
i pėrshkruaj Allahut shok, sepse idhujtaria ėshtė zullum
i madh!2 Sqaroi se me fjalėn zullum nė ajetin e
parė ėshtė pėr qėllim shirku dhe jo ēdo zullum.3
3. Allahu i Lartėsuar thotė: Pėr hir tė Allahut,
vizita e shtėpisė (Qabes) ėshtė obligim pėr atė
qė ka mundėsi udhėtimi tek ajo,...4 Enes Ibėn
Maliku thotė se shokėt e Muhamedit salallahu alejhi ue
selem e kanė pyetur se cili person plotėson kushtin qė
ka ardhur nė ajet: ...pėr atė qė ka mundėsi udhėtimi
tek ajo. Ai ėshtė pėrgjigjur se personi i cili
posedon mjetin e udhėtimit dhe furnizimin pėr tė marrė
rrugė1. Kuptimi i ajetit u kuptua duke u bazuar nė
sqarimin qė ia bėri Muhamedi salallahu alejhi ue selem.
Duke pasur parasysh kėto, i bėjmė me dije ēdo lexuesi, e
posaēėrisht muslimanit qė me sinqeritet dėshiron tė
njohė mirė domethėnien e fjalėve tė Allahut, se nėse has
nė ndonjė ajet qė i krijon paqartėsi, mos tė nxitojė tė
arrijė nė pėrfundime individuale, por tė pyesė ata tė
cilėt i kanė parasysh kėto gjėra qė u pėrmendėn pak mė
herėt. Gjithashtu, duhet tė kuptojmė edhe atė se shumica
e devijimeve dhe krijimi i grupimeve (sekteve tė humbura)
te muslimanėt ka qenė metodologjia e gabuar nė
komentimin e Kuranit, duke mos pasur parasysh mėnyrėn e
saktė tė komentimit tė tij.
A e fal Allahu i Lartėsuar shirkun?
Ndėrsa sa i pėrket ajetit pėr tė cilin bėni pyetje, Allahu i
Lartėsuar thotė: Ska dyshim se Allahu nuk fal (mėkatin)
ti pėrshkruhet Atij shok (idhujtarinė), e pėrpos
kėtij (mėkati) i fal kujt do. Kush i pėrshkruan
Allahut shok, ai ka trilluar njė mėkat tė madh. (Nisa,
48). Gjithashtu thotė: Ėshtė e vėrtetė se Allahu nuk
fal (mėkatin) ti bėhet Atij shok, e pos kėtij
(mėkati), tė tjerat i fal atij qė dėshiron. Ai qė
i pėrshkruan shok Allahut, ai ka humbur dhe bėrė njė
largim tė madh (prej sė vėrtetės). (Nisa,
116)
Nėse nxjerrim domethėnien e kėtyre dy ajeteve duke u mbėshtetur
vetėm nė kontekstin e tyre, atėherė arrijmė nė pėrfundim
se Allahu i Lartėsuar nuk e fal shirkun kurrė, as nė
kėtė botė e as nė botėn tjetėr. Mėkatet e tjera pėrveē
shirkut i nėnshtrohen dėshirės sė Allahut; nėse do, Ai i
fal, nėse nuk do, nuk i fal.
Por domethėnia e ajeteve nuk ėshtė kėshtu. Kėto dy ajete flasin pėr
njeriun i cili vdes nė shirk, se Allahu i Lartėsuar nuk
ia fal atij atė mėkat nė Ditėn e Gjykimit, ndėrsa nėse
njeriu vdes me tevhid, por ka vepruar mėkate tė tjera
pėrveē shirkut, atėherė Allahu i Lartėsuar, nėse do, ia
fal atij, edhe nėse nė kėtė botė nuk ka kėrkuar pendim
pėr ato mėkate tė tjera.
Ibėn Kethiri, nė komentimin e ajetit 48 tė sures Nisa, thotė:
Allahu i Lartėsuar na tregoi se ...nuk fal ti
pėrshkruhet Atij shok (t`i bėhet shirk)...;
do tė thotė nuk e fal robin qė takon Allahun (Ditėn e
Gjykimit) duke qenė mushrik nė Tė. ...e pėrpos kėtij
i fal kujt do, do tė thotė se pos kėtij mėkati ia
fal tė tjerat atij qė Ai do nga robėrit e Tij.
Sqarimi i ajetit nė kėtė mėnyrė (d.m.th. se shirkun nuk e fal
Allahu nė Ditėn e Gjykimit) ėshtė nė pajtueshmėri me
Librin e Allahut dhe Sunetin e tė Dėrguarit, lavdėrimi
dhe paqja qofshin mbi tė, dhe kėshtu komentohet nga tė
gjithė mufesirinėt. Nė tė kundėrtėn, ēdo komentim tjetėr
i ajetit nė formėn se shirkun nuk e fal Allahu i
Lartėsuar, edhe nėse pendohet njeriu nė kėtė botė, ėshtė
anashkalim dhe shtrembėrim i Kuranit e Sunetit dhe i
mėsimeve islame nė pėrgjithėsi. Nė vazhdim do tė
pėrmendim disa ajete qė vėrtetojnė se Allahu i Lartėsuar
e fal shirkun nėse njeriu pendohet para vdekjes:
1. Allahu i Lartėsuar nė Kuran thotė: Edhe ata qė
pos Allahut nuk lusin zot tjetėr dhe nuk mbysin njeriun
qė e ka ndaluar Allahu, por vetėm kur e meriton nė bazė
tė drejtėsisė dhe qė nuk bėjnė kurvėri, ndėrsa kush i
punon kėto, ai gjen ndėshkimin. Atij i dyfishohet dėnimi
Ditėn e Kiametit dhe aty mbetet i pėrbuzur pėrgjithmonė.
Pėrveē atij qė ėshtė penduar dhe ka bėrė vepėr tė mirė,
tė tillėve Allahu tė kėqijat ua shndėrron nė tė mira.
Allahu ėshtė mėshirues, ndaj Ai fal shumė.6 Kėto ajete sqarojnė shumė qartė atė qė e cekėm mė lart, se
ajetet tė cilat flasin se Allahu nuk e fal mėkatin e
shirkut kanė pėr qėllim nėse njeriu vdes pa u penduar
dhe takon tė Plotfuqishmin duke qenė mushrik nė Tė. Nė
fillim tė kėtyre ajeteve thuhet: Edhe ata qė pos
Allahut nuk lusin zot tjetėr..., do tė thotė se nuk
i bėjnė shirk Allahut dhe krahas kėtij mėkati tė keq
pėrmend edhe disa mėkate tė tjera si vrasja dhe kurvėria.
Nė vazhdim tė ajetit thuhet: ...ndėrsa kush i punon
kėto, ai gjen ndėshkimin. Atij i dyfishohet dėnimi Ditėn
e Kiametit dhe aty mbetet i pėrbuzur pėrgjithmonė.7,
qė do tė thotė se kush i kryen kėto mėkate (shirk,
vrasje dhe kurvėri), atėherė ai do tė ndėshkohet nė
Ditėn e Gjykimit. Nė ajetin e radhės pėrjashtohet nga
ndėshkimi personi i cili i ka bėrė kėto mėkate (ndėr to
edhe shirkun), por ėshtė penduar dhe ėshtė pėrmirėsuar
(ka bėrė vepra tė mira), se do ta falė Allahu, madje
tregohet se tė kėqijat ua shndėrron nė tė mira. Allahu i
Lartėsuar thotė: Pėrveē atij qė ėshtė penduar dhe ka
bėrė vepėr tė mirė, tė tillėve Allahu tė kėqijat ua
shndėrron nė tė mira. Allahu ėshtė mėshirues, ndaj Ai
fal shumė. (Furkan, 70)
Kėto ajete tė sures Furkan shumė qartė bėjnė me dije se Allahu i
Lartėsuar e fal shirkun, nėse njeriu pendohet para
vdekjes.
2. Allahu i Lartėsuar thotė: Ata qė patėn besuar, e
pastaj u bėnė mohues (qafirė, jobesimtarė), e
pėrsėri u bėnė besimtarė, dhe pėrsėri u bėnė mohues dhe
e shtuan mohimin, Perėndia me tė vėrtetė, nuk do ti
falė ata dhe nuk do ti shpjerė nė rrugė tė drejtė8.
Kuptimi i kėtij ajeti ėshtė se gjėja me tė cilin njeriu
do tė gjykohet Ditėn e Kiametit ėshtė se si ka vdekur;
nėse vdes si besimtar, atėherė falet (edhe nėse njė
pjesė tė jetės e ka kaluar nė kufėr dhe shirk). Nė anėn
tjetėr, nėse gjatė jetės njė kohė ka qenė besimtar ose
ka pasur faza tė ndryshme, njėherė besimtar njėherė
qafir, atėherė gjėja nė tė cilėn do tė gjykohet ėshtė se
si ka vdekur. Po qe se fundi i njeriut ėshtė kufri dhe
shriku, atėherė atė nuk do ta ndihmojė besimi i
mėhershėm.
Ekzistojnė edhe hadithe tė shumta qė dėshmojnė se nėse njeriu bėn
shirk, por para se tė vdesė kėrkon pendim, Allahu i
Lartėsuar e fal. Ndėr kėto hadithe pėrzgjedhim:
1. Muhamedi salallahu alejhi ue selem tregon nė njė
hadith kudsi, se Allahu i Lartėsuar thotė: Kush
mė takon Mua duke mos mė bėrė shirk, por me mėkate sa
toka, Unė do ta takoj me aq magfiret(falje)atė.9
2. Allahu i Lartėsuar e pranon pendimin nga robi i
Tij derisa tė mos arrijė gargaranė (momentin e
vdekjes).10
3. Allahu i Lartėsuar shtrin Dorėn e Tij gjatė natės
qė ta falė mėkatarin e ditės dhe shtrin Dorėn e Tij
gjatė ditės qė ta falė mėkatarin e natės, derisa tė
lindė dielli nga perėndimi.11
Kėto ishin disa nga hadithet tė cilat flasin pėr ēėshtjen. Ndėrsa
sa i pėrket thėnies sė dijetarėve dhe komentuesve tė
Kuranit, tė gjithė theksojnė kėtė qė pėrmendėm, se ajeti
rreth mosfaljes sė shirkut ka tė bėjė me njeriun qė vdes
pa u penduar nga ai shirk. Kėtė e theksojnė mufesirinė
si Imam Taberiu, Ibėn Xhevzi, Ibėn Kethir, Shinkiti dhe
shumė tė tjerė.
Shejhul Islam Ibėn Tejmije thotė: Rreth thėnies sė Allahut:
Thuaj: O robėrit e Mi, tė cilėt e keni ngarkuar me
shumė gabime veten tuaj, mos e humbni shpresėn ndaj
mėshirės sė Allahut, pse vėrtet Allahu i fal tė gjitha
mėkatet, Ai ėshtė qė shumė fal dhe ėshtė mėshirues!
(Zumer, 53). Kemi pėrmendur nė herėt nė njė vend tjetėr
se ky ajet ka tė bėjė me tė penduarit. Ndėrsa dy ajetet
e sures Nisa: Ska dyshim se Allahu nuk fal (mėkatin)
ti pėrshkruhet Atij shok (idhujtarinė), e pėrpos
kėtij (mėkati) i fal kujt do12, nuk lejohet
tė themi se kjo ka tė bėjė me tė penduarit, ashtu si
thonė disa nga mutezilėt. Ēėshtja se tė penduarit nga
shirku Allahu ia fal atė shirk ėshtė nė pėrputhje me
citatet e Kuranit dhe me pajtueshmėrinė e muslimanėve.13
Gjithashtu, nė njė vend tjetėr Ibėn Tejmije thotė: Allahu i
Lartėsuar nė Librin e Tij thotė: Ska dyshim se
Allahu nuk fal (mėkatin) ti pėrshkruhet Atij
shok (idhujtarinė), e pėrpos kėtij (mėkati)
i fal kujt do.14 Allahu na bėri me dije se ēdo mėkat
pėrveē shirkut ndėrlidhet me dėshirėn e Tij, por nuk
lejohet qė ky ajet tė pėrgjithėsohet edhe ndaj tė
penduarve. Tek i penduari nga mėkatet nuk ka dallim nė
mes shirkut dhe mėkateve tė tjera, ashtu si thotė Allahu
i Lartėsuar: Thuaj: O robėrit e Mi, tė cilėt e keni
ngarkuar me shumė gabime veten tuaj, mos e humbni
shpresėn ndaj mėshirės sė Allahut, pse vėrtet Allahu i
fal tė gjitha mėkatet.15 Nė kėtė ajet i pėrgjithėsoi
tė gjitha mėkatet nė falje pėr ata qė pendohen.16
Kjo ishte ajo qė arritėm tė pėrmbledhim nė kėtė pėrgjigje, Allahu e
di mė sė miri!
Alaudin
Abazi
30.5.2008
1Enam,
ajeti 82.
2Llukman,
13.
3Shėnon
Buhariu dhe Muslimi.
4Ali
Imran, 97.
5Shėnon
Hakimi
dhe e cilėson tė saktė.
6Furkan,
68-70.
7Furkan,
68-69.
8Nisa,
137.
9Shėnon
Muslimi.
10Shėnon
Ahmedi dhe Tirmidhiu.
11Shėnon
Muslimi.
12Nisa,
48 dhe e njėjta pėrsėritet nė ajetin 116.
13Mexhmu
Fetava, vėll. 16, f. 18.
14Nisa,
48.
15Zumer,
53.
16Mexhmu
Fetava, vėll. 4, f. 484.