Ēdo vepėr precize, komplekse por e papėrsosur, duke
pėrfshirė edhe njeriun, dėshmon mbi tė Pėrsosurin!
Ndonėse ka mjaft fakte shkencore qė nė mėnyrė indirekte
vėrtetojnė ekzistencėn e Zotit, (tek tė cilat do tė
ndalemi vetėm sipėrfaqėsisht), megjithatė ne nuk kemi
nevojė tė presim nga shkenca tė na vėrtetojė ekzistencėn
e Zotit! Pashmangshėm shtrohet pyetja pse?
Sepse jo vetėm pėr faktin se shkenca ėshtė e varur nga
fenomenet objektive, koha/hapėsira dhe materia nė
pėrgjithėsi, e nė anėn tjetėr ėshtė e mangėt karshi
qenieve noumenale, metafizike e transcendentale; e as
pėr faktin se shkenca ėshtė e krijuar nga njeriu, gjė qė
lė tė nėnkuptojė se ēdo gjė e krijuar nga njeriu lė
hapėsirė pėr kontestim, dyshim - por pėr faktin se
ekzistenca e Zotit ėshtė vėrtetuar prej Vetė Zotit.
Nuk mund tė presim nga shkenca qė vetė e krijojmė, ta na
vėrtetojė ekzistencėn e Zotit! Shkenca pėrballė
vėrtetimit tė ekzistencės sė Zotit, nėpėrmjet empirizmit,
ėshtė e pafuqishme, sepse ajo mbėshtetet nė vėzhgime
shqisore, argumentet empirike tė drejtpėrdrejta. Po
ashtu nga diēka qė ėshtė e kufizuar nuk mund tė presėsh
tė dėshmojė pėr diēka qė ėshtė e pastėr nga tė metat
kufizuese. Gjithashtu ēdo krijesė e kufizuar krijon ide,
shkenca, ideologji, teori, ligje tė kufizuara, mangėta,
pėrkohshme, tėrėsisht konvencionale. Shkenca ėshtė e
kufizuar pikėrisht pėr faktin se ėshtė krijuar nga njė
qenie e kufizuar, siē ėshtė njeriu.
Ndėrsa Zoti nuk ėshtė objekt qė mund tė matet e provohet
me anė tė shqisave, e nuk ėshtė i varur as nga koha e
hapėsira, por pėrkundrazi ato janė tė varura nga Ai,
ngase pikėrisht Ai ėshtė pėrcaktues i tyre; e as nuk
ėshtė objekt qė ne tė mund tė bėjmė eksperimente mbi
Qenien e Tij dhe asnjėherė nuk do tė mund ta arrijmė
njohjen e ekzistencės sė Tij, nėse mbėshtetemi vetėm nė
shqisa, sado qė nė mėnyrė tė pėrsosur funksionojnė ato
sepse shqisat janė tė paafta ta pėrfshijnė Atė, ndėrkaq
Ai i pėrfshin ato.
Ateistėt pa fije turpi pėrpiqen ta kontestojnė fuqinė e
Zotit dhe rrjedhimisht ekzistencėn e Tij, duke pohuar se
po tė ishte Zoti nuk do tė ndodhnin gjithė kėto
fatkeqėsi nė gjithėsi.
Ata pėrpiqen ta kontestojnė drejtėsinė, mėshirėn e
fuqinė e Zotit, duke u mbėshtetur nė varfėrinė qė
mbretėron nė botė. Thonė: “E shihni ē’mjerim e ka
kapluar botėn, po tė gjykonte Zoti me drejtėsi e mėshirė,
nuk do tė vdisnin njerėzit urie!” Gjithashtu thonė: “Po
tė ishte Ai i fuqishėm, do ta ndalonte urinė", prandaj,
ata pohojnė se Zoti nuk ekziston...!
Eh, sa injorantė qė janė ata! Harrojnė se nė momentin qė
kontestojnė drejtėsinė, mėshirėn apo fuqinė e Zotit,
automatikisht pranojnė ekzistencėn e Tij, madje me tė
gjitha ato atribute qė padrejtėsisht dhe pa kurrfarė
faktesh ia kontestojnė. Kjo ngjan pikėrisht pėr faktin
se nuk mund tė kontestohet diēka pa ekzistuar
paraprakisht. Nuk mund tė kontestohet kufiri i
Mitrovicės, pa ekzistuar ajo. Vetėm pse sė pari ekziston
Mitrovica, njeriut i jepet mundėsia ta kontestojė
kufirin e saj, nė tė kundėrtėn nuk do tė mund ta bėnim
atė. Nėse me tė vėrtetė nuk do ekzistonte Mitrovica, ne
s’do tė kishim nevojė tė sillnim fakte pėr
mosekzistencėn e saj. Sikur Mitrovica tė ishte
inekzistente, sigurisht qė edhe ato fakte do tė
mbeteshin tė tilla, inekzistente.
Gjithashtu atyre ateistėve ua kujtoj dialogun imagjinar
mes berberit dhe klientit, objekt bisede i tė cilėve
ishte pikėrisht ekzistenca e Zotit.
Ndėrkohė qė berberi qethte klientin, ata trajtonin tema
tė ndryshme, mes tė cilave edhe ēėshtjen e ekzistencės
sė Zotit, e cila pėrbėnte temėn qendrore. Pasi fillon
debati pėr Zotin, berberi i thotė klientit se Zoti nuk
ekziston. Dhe menjėherė pyetet berberi, pse mendon ashtu?
Ja, - ia kthen ai, dil jashtė nė rrugė dhe do ta shohėsh
qė Zoti nuk ekziston. Po tė ekzistonte nuk do tė kishte
aq dhembje e vuajtje nė kėtė botė? Klienti pėr njė
moment mbetet i shtangur dhe pasi berberi mbaron punėn
me flokėt, ai i turpėruar pėr mungesė pėrgjigje heshtazi
largohet nga dyqani,... nuk bėn shumė hapa dhe has nė
njė person me flokė tė gjata, tė ndyta e me mjekėr tė
parregulluar. Pa humbur kohė kthehet te berberi dhe i
thotė se berberėt nuk ekzistojnė! Berberi i habitur pyet:
-Si nuk ekzistojnė!? Unė sapo mbarova punėn me ju!
Jo, klith klienti, berberėt nuk ekzistojnė. Sepse po tė
ekzistonin, atėherė nuk do tė kishte njerėz me flokė tė
ndyta dhe me mjekėr tė parregulluar, si ai njeriu atje
jashtė. Berberi i habitur nga kėto fjalė, stepet dhe nuk
vazhdon mė tutje.
Berberėt ekzistojnė, por ata nuk janė fajtorė pse
njerėzit nuk shkojnė tė rregullohen- pėrfundon klienti.
E njėjta ngjan edhe me Zotin. Zoti nuk ėshtė fajtor pse
njerėzit nuk kėrkojnė ndihmė prej Tij! Dhe pikėrisht kjo
ėshtė njėra prej arsyeve pse nė kėtė botė ka aq shumė
vuajtje.
T’i kthehemi ēėshtjes kruciale tė temės. Si na ėshtė
vėrtetuar ekzistenca e Zotit nga Vetė Zoti, Qenia e tė
Cilit ėshtė e padukshme, pakapshme dhe e paperceptueshme
pėr njeriun?!
Por, para se tė vazhdojmė sė paraqituri argumentet e
ekzistencės sė Zotit, prej Vetė Zotit, pėr hir tė
korrektėsisė duhet tė bėjmė tė ditur njė prej fakteve
rrėnjėsore shkencore, qė vėrteton ekzistencėn e Zotit.
Ky fakt ėshtė materia inorganike, vetvetiu nė asnjė
mėnyrė nuk mund tė krijojė ndonjė qelizė organike.
Materia e pajetė ėshtė vėrtetuar se nuk mund ta krijojė
jetėn, ngase ajo ėshtė e pavetėdijshme dhe si rrjedhojė
e pafuqishme. Provues i kėtij fakti shkencor ishte
biologu i njohur francez, Lui Pastėr, i cili
pėrfundimisht i ērrėnjosi idetė e shėmtuara
evolucioniste - darviniste. Gjithashtu materia
inorganike nuk ka vullnet e dėshirė, qė tė mund tė
krijojė, harmonizojė, ekuilibrojė e pėrsos krijimin.
Por t’i lėmė anash faktet shkencore, sepse ato nuk janė
objekt i studimit tonė, tė merremi me vėrtetimin e
ekzistencės sė Zotit nga Vetė Zoti.
Njė person qė ėshtė i verbėr, mund tė mendohet qė e ka
njė mundėsi mė pak pėr tė vėrtetuar ekzistencėn e Zotit,
ngase ai nuk e sheh krijimin e Tij. Por i njėjti person
a ka arsye tė mos e besojė Zotin pėr shkak tė
pamundėsisė sė shikimit tė krijimit!? Jo! Jo, sepse ai e
percepton ekzistencėn e Zotit, pavarėsisht pse nuk e
sheh krijimin dhe Qenien e Tij, mbase kėtė privilegj tė
fundit nuk e gėzon as i verbėri. E shembulli i atij
personi qė nuk e beson Zotin derisa mos ta shohė ėshtė
identik me shembullin e atij injorantit qė nuk e beson
njė aromė derisa ta shohė. Por kur ateisti pyetet pse
nuk e beson Zotin, ai fillimisht nuk bie viktimė e
injorancės qė e ka kapluar, duke thėnė se Zotin nuk e
besoj pse nuk e shoh, por gjen ndonjė arsye tjetėr tė
paarsyeshme, kryesisht qesharake. Po kur nė vazhdim
pyetet, se a do ta besonte Zotin po ta shihte, sigurisht
qė pėrgjigja e tij ėshtė po, gjithsesi,... nė kėtė rast
viktimizimi dhe rrėshqitja nė injorancė qenė tė
pashmangshme.
Nė anėn tjetėr njė shurdhmemec a ka arsye tė mos e
besojė ekzistencėn e Zotit vetėm pse nuk dėgjon e s’flet?
Jo, kurrsesi jo!
Po njė person qė nuk i funksionojnė shqisat e tė
shijuarit dhe tė nuhaturit, a ka arsye!? Pa dyshim
pėrgjigjja mbetet e njėjtė, jo.
Por njė i sėmurė mental a do tė kishte arsye tė mos e
besonte ekzistencėn e Zotit!? Sigurisht qė nė kėtė rast
pėrgjigja ėshtė diametralisht e kundėrt me ato paraprake,
ngase ai nuk posedon aftėsi perceptuese, tė cilat do t’i
transferonte tek mendja, pėr tė bėrė gjykimin e vėrtetė,
tė duhur.
Ajo qė duhet tė kuptojmė nga kėta shembuj ėshtė se
posedimi i tė gjitha shqisave, nė mėnyrėn mė tė pėrkryer
tė mundshme, nuk do tė na shėrbente asgjė pėr ta arritur
njohjen e Zotit, nėse nuk do ta posedonim njė element
pėrbėrės tė qenies njerėzore, karakteristikė vetėm pėr
njeriun – mendjen, e cila, siē shprehej pėrfaqėsuesi i
kriticizmit, Imanuel Kant, ėshtė ligjdhėnėse e natyrės.
Tė pesė shqisat janė vetėm disa elemente, qė njeriut i
ofrojnė perceptime, imazhe, objekte, fakte tė cilat
mendja detyrohet t’i konstatojė, gjykojė, vlerėsojė e
vėrtetojė.
Prandaj mund tė konstatojmė se empiristėt me pa tė
drejtė e injorojnė arsyen, mungesa e sė cilės do e
pamundėsonte atė.
Sė kėndejmi, t’i shpėrfaqim disa botėkuptime mbi krijime
qenėsore pėr jetėn.
- Oksigjeni nuk di se ajri i tij ėshtė qenėsor pėr
frymėmarrjen e njeriut.
- Uji nuk e di se krijesat varen nga jeta qė e sjell dhe
se ėshtė bazė pėr jetėn. Uji asnjėherė nuk do tė
formohej e tė vihej nė gotėn e njė personi, vetėm pse ai
do ta dėshironte.
- Dielli nuk ka vetėdije tė gjykojė se qenieve tė gjalla
u duhen rrezet dhe drita e tij,... ato (rrezet) nuk
lėshohen nga fakti se ai ka dėshirė, por nga fakti se
ashtu ėshtė projektuar, pa dėshirėn e tij.
- Hėna vetvetiu nuk ėshtė programuar qė njeriut t’i
mundėsojė llogaritjen e muajve dhe viteve.
- Era nuk di se pėr qeniet organike, freskia qė ajo
sjell ėshtė e domosdoshme.
- Flora e fauna, gjithashtu nuk janė tė vetėdijshme, se
edhe pa to pamundėsohet jeta.
Kėta ishin vetėm disa shembuj ilustrues, qė japin tė
kuptojnė se i gjithė harmonizimi, sintetizimi,
koordinimi, kompozimi i materiales buron nga qenia
ideale, absolute, ekzistenca e se cilės nuk ėshtė brenda
botės siē pohonin panteistėt si Xhordano Bruno, Xhon
Tolani, Spinoza, por ėshtė jashtė botės materiale, siē
pohonin me tė drejtė teistėt – Platoni, Dekarti,
Lajbnici, Gėte, Kanti e tė tjerė. Rrjedhimisht kjo fuqi
nuk mund tė jetė e varur nga koha, kazualisht e
pėrcaktuar nga hapėsira, por as nga vet hapėsira, sepse
qė tė dyja sė bashku janė tė pėrcaktuara nga Zoti -
transcendenca e vėrtetė, qė qenėson pėrtej kufijve
shqisor, duke pėrcaktuar se i gjithė krijimi duhet tė
veprojnė nė mėnyrė konstante, nė dobi tė qenieve tė
gjalla nė pėrgjithėsi dhe njerėzve nė veēanti.
Prandaj Zotin assesi nuk mund ta kėrkojmė brenda botės,
ashtu siē veprėn e njė artisti asnjėherė nuk bėn ta
kėrkojmė brenda vetė artistit, por jashtė tij. Artisti
pėrmes qenies sė tij dhe me tėrė qenien e tij vepron
jashtė qenies sė tij e kurrsesi brenda qenies sė tij,
mbase mund tė ketė ndonjė pėrjashtim.
Po ashtu ekziston edhe njė veēori, aftėsi tjetėr te
njeriu - intuita, e cila nė mėnyrė direkte, pa
ndėrmjetėsimin e pėrvojės lė tė kuptojė se patjetėr
duhet tė ekzistojė njė qenie e pėrkryer, e
gjithėfuqishme qė udhėheq nė mėnyrė precize ēdo gjė nė
gjithėsi.
Ēdo vepėr precize, komplekse por e papėrsosur, duke
pėrfshirė edhe njeriun, dėshmon mbi tė Pėrsosurin!
Zoti nuk ekziston pse ne e mendojmė, ne e mendojmė sepse
Ai ekziston.
Ishte pikėrisht sentenca e Dekartit: “Mendoj prandaj
jam,... Zoti ekziston” ajo qė mė shtyu tė vij deri tek
konkludimi se Zoti nuk ekziston pse ne e mendojmė, por
ne e mendojmė sepse Ai ekziston.
Assesi nuk duhet thėnė se Zoti ekziston sepse ne po e
menduakam Atė, por ne e mendojmė pikėrisht pse Ai
ekziston. Po tė mos ekzistonte, ne as qė do ta mendonim,
ngase paraprakisht as qė do tė ekzistonim, qė mė pastaj
ta mendonim. Pėr mė tepėr, filozofi i njohur dualist,
Rene Dekarti, mendonte se ideja mbi ekzistencėn e Zotit
vjen nga i Pėrkryeri - Zoti, e vendosur nė tė
papėrkryerin – njeriun. Sepse ne vetvetiu thoshte ai, si
qenie e fundme, pafuqishme qė jemi, tė shoqėruar me
kufizime, nuk mund tė krijojmė ide pėr njė substancė tė
pafundme, siē ėshtė Zoti.
Mė tej shtonte: “Dhe pasi dyshoj, unė e di se jam qenie
e papėrsosur. Si qenie e tillė unė kam idenė pėr diēka
tė pėrsosur. Zotit, si qenie e pėrsosur, nuk duhet t’i
mungojė asgjė, si rrjedhim duhet ta ketė edhe atributin
e ekzistencės.”
Edhe nėse asnjė fakt shkencor qė dėshmon ekzistencėn e
Zotit mos tė ekzistonte, do ekzistonin argumente tė
bollshme, tė rrėnjosura nė zemrėn, ndėrgjegjen dhe tėrė
qenien e njeriut, nga Vetė Zoti i tij, pikėrisht pėr
njohjen e Tij.
Kundėrargumente mbi mosekzistencėn e Zotit!
Ēdo kundėrargument mbi mosekzistencėn e Zotit ėshtė
argument mbi ekzistencėn e Tij.
Nė momentin qė tentohet tė sillet njė argument pėr
mosekzistencėn e Zotit, shfaqet njė argument mbi
ekzistencėn e Zotit. Kėshtu qė vetė tendenca e njeriut
pėr tė sjellė fakte mbi mosekzistencėn e Zotit, ėshtė
njė argument mė shumė qė dėshmon ekzistencėn e Zotit.
Absolutisht ėshtė e pamundur tė mohohet diēka e qė ajo
tė mos ekzistojė paraprakisht. Vetėm kur ndonjė send,
objekt, ēėshtje, proces ekziston nė njė apo trajtė
tjetėr, ne pėrpiqemi ta mohojmė atė pėr arsye tėrėsisht
subjektive, irracionale. Po mos tė ekzistonte, ne
kurrsesi nuk do tė mund ta mohonim, ngase pėr tė mohuar
diēka, siē theksuam mė lart, sė pari duhet tė pohohet e
dėftohet.
Nga ky kontemplacion qė bėmė deri mė tani, pėrfundimisht
dhe pa asnjė hezitim, mund tė konstatojmė tė vėrtetėn e
pakontestueshme, se ekzistenca e Zotit absolutisht nuk
varet nga asgjė dhe Ai ekziston pavarėsisht faktit se
njeriu nuk e beson, mendon, njeh apo vėrteton.
Muhamet Krasniqi
Student i Departamentit
tė Sociologjisė – UP
25.10.2009
P.S. Qė ky shkrim tė jetė mė i kuptueshėm, lexuesit tė
nderuar i rekomandoj t’i lexojė disa shkrime paraprake
tė sė njėjtės natyrė, nė sajtin jokomercial:
www.muhametkrasniqi.blogspot.com
Shėnim:
Kjo temė ėshtė publikuar
nė njė rubrikė tė lirė dhe materialet qė publikohen nė
tė nuk do tė thotė se pėrputhen kurdoherė me ato qė
redaksia e Klubit Kulturor i di pėr tė vėrteta.