Sqarim i mendimit të saktë

Pas hulumtimit të qëndrimit të të dy palëve, analizimit të argumenteve dhe diskutimeve me përgjigje të ndërsjella, mund të arrijmë në përfundim se mendimi më i avancuar dhe më i qëndrueshëm është mendimi i dytë. Pra, qëndrimi i atyre që thonë se shpërblimi i Kuranit nuk u arrin të vdekurve. Kjo është kështu, pasi argumentet e tyre janë më të qëndrueshme dhe të punuarit me këtë është më e sigurt, posaçërisht, argumentimi i tyre se kjo praktikë nuk ishte nga udhëzimi dhe vepra e Resulullahut (salallahu alejhi ue selem) dhe se kjo nuk ishte praktika e sahabëve, edhe pse mund të thuhet se nevoja për këtë ishte prezente edhe në kohën e tyre dhe nuk kishte ndonjë pengesë, që më vonë u largua. Gjithashtu, edhe përgjigjet e palës së dytë ndaj argumenteve të palës së parë janë më të qarta dhe më të qëndrueshme.

Arsyet e zgjedhjes së mendimit të dytë për më të saktë

Kjo përzgjedhje përforcohet edhe me aspektet që do të përmenden më poshtë:

Aspekti i parë

Parimi i përgjithshëm sheriatik vërteton se kapitulli i adhurimeve bën pjesë në kategorinë e çështjeve që duhet të përmbahemi në citatet ekzistuese.

باب الطاعات باب توقيفي يقتصر فيه على النصوص.

Me një fjalë, adhurimet janë të kufizuara (apo më qartë të themi janë të limituara) në citatet kuranore e hadithe dhe nuk ka vend për analogji (kijas) apo liri veprimi për t`u orvatur të nxjerrim ndonjë dispozitë (ixhtihad).

Prandaj edhe Ibën Kethiri shumë qartë e thekson këtë kur thotë:

"و باب قربات يقتصر فيه على النصوص, و لا يتصرف فيه بأنواع الأقيسة و الآراء"

"Në kapitullin e adhurimeve kufizohemi në citate (të Kuranit e hadithit) dhe nuk veprojmë duke u shërbyer me lloje të ndryshme të analogjive dhe ideve (mendimeve)."[1]

Nga kjo që u tha, konkludojmë se ato adhurime, për të cilat ekzistojnë citate se lejohet t`u dhurohen shpërblimet të vdekurve, si: sadakaja, haxhi, agjërimi, pagimi i borxhit...etj.,[2] janë të lejuara të veprohen.

Kurse veprat për të cilat nuk ka citate, si: falja e namazit (për të vdekur), qoftë nga namazet që ai nuk i ka falur (pra t’i falim kaza të vdekurit) ose nafile për të, leximi i Kuranit për të, bërja e dhiarit, ashtu si praktikohet bërja e qëllimeve për të vdekurin,[3] shkuarja në xhihad për të, urdhri në të mirë, ndalimi nga e keqja dhe adhurime të ngjashme, me qëllim të dhurimit të këtyre shpërblimeve  të vdekurve. Për të gjitha këto nuk kemi citate nga Kurani dhe Hadithi, që t`i ligjësojmë ato. Prandaj të ndaluarit në citatet e Kuranit dhe të hadithit është më me vend dhe konform rregullave (normave) të përgjithshme të sheriatit.        

Aspekti i dytë

Thënia se të vdekurit nuk i arrin shpërblimi i leximit të Kuranit është më e saktë, pasi kjo thënie është në përputhje edhe me rregullin sheriatik të përgjithshëm, -“se shpërblimi i njeriut do të jetë në bazë të veprave të tij, ashtu siç do të jetë edhe dënimi i tij”.

Ky rregull edhe pse nxirret nga ajeti kuranor:

" وأن ليس للانسان إلا ما سعى"

“Dhe se njeriut nuk i takon tjetër vetëm se atë që ka punuar”[4]. Për të cilën ajet janë sjellë nga pala e parë disa pikëpamje, si përgjigje se nuk është e qëndrueshme argumentimi me të, mund të thuhet se:

Ekzistojnë me dhjetëra citate të tjera që vërtetojnë një gjë të tillë, si ajetet kuranore:

“لها ما كسبت وعليها ما اكتسبت1.”

"... Atij (njeriut) i takon ajo që e fitoi dhe atij i bie ajo (e keqe) që e meritoi.[5]"

“ولا تكسب كل نفس الا عليها ولا تزر وازرة وزر اخرى2.”

"...Dhe dëmi i secilit person është kundër vetes. Askush nuk do ta bartë barrën e tjetrit.[6]”

“ان احسنتم احسنتم لانفسكم وان اساتم فلها3.”

"Nëse bëni mirë, bëni për vete, e nëse bëni keq, bëni kundër vetes[7]."

“من عمل صالحا فلنفسه ومن اساء فعليها وما ربك بظلام للعبيد4.”

"Kush bën mirë, ai e ka për vete, e kush bën keq, ai vepron kundër vetes, e Zoti yt nuk bën padrejtë ndaj robërve.[8]"

“ومن تزكى فانما يتزكى لنفسه والى الله المصير5.”

"E kush pastron veten, ai ka bërë pastrimin për të mirën e vet, se vetëm tek Allahu është e ardhmja.[9]"

“من اهتدى فانما يهتدي لنفسه ومن ضل فانما يضل عليها ولا تزر وازرة وزر6.”

"Kush e udhëzon veten në rrugën e drejtë, ai e ka udhëzuar vetëm vetveten e vet, e kush e humbë (rrugën), ai e ka bërë humbjen kundër vetvetes së vet, e askush nuk do ta bartë barrën e tjetrit.[10]"

Dhe ajete të tjera të cilat aludojnë se veprat e njeriut, në esencë, i kthehen atij dhe nëse ndodh që dikush të përfitojë nga vepra e dikujt tjetër, atëherë kjo duhet të jetë vetëm në rastet për të cilat kemi argumente.

Prandaj është mjaft sqaruese edhe thënia e Sheukanit në lidhje me ajetin:

" وأن ليس للانسان إلا ما سعى"

“Dhe se njeriut nuk i takon tjetër vetëm se atë që ka punuar[11]”

Ku thotë: “Dhe për çdo vepër me të cilën ngrihet argumenti se njeriu përfiton nga ajo, duke mos qenë nga mundi dhe përpjekja i tij (vepër e kryer nga vetë ai), konsiderohet si e veçuar nga domethënia e përgjithshme e këtij ajeti”.[12]

Me fjalë të tjera, ky ajet nuk konsiderohet i anuluar dhe dispozita e cila nxirret nga ajo është e qëndrueshme, pasi vërteton një rregull që është valid me shumë citate të tjera.

Këtë mund ta fuqizoj edhe fakti se vet pyetja e sahanëve drejtuar Profetit (bekimi dhe paqja qofshin mbi të!) rreth asaj se a lejohet kryerja e disa punëve për të vdekurin, si: sadakaja, haxhi, etj., vërteton se në mendjet e tyre ishte i ngulitur rregulli se njeriu nuk do të shpërblehet vetëm në bazë të veprave të tij.

Aspekti i tretë

Kur sahabët e kanë pyetur Profetin (bekimi dhe paqja qofshin mbi të!) për veprat e caktuara, se a lejohet t’i bëjmë për të vdekurit si: sadakaja, haxhi..etj., ai (Resulullahu salallahu alejhi ue selem) nuk i udhëzoi në veprat të tjera si: në kryerjen e namazit (për të vdekur), lexim të Kuranit, dhikrin (ziqër) për ta, edhe pse këto janë më lehtë të kryhen se ato të tjerat dhe është e mundur të bëhen në çdo kohë dhe vend. Megjithatë, ai nuk i udhëzoi në praktika të tilla, kurse ne e dimë se metodologjia e tij ka qenë shpeshherë t`i përgjigjet pyetësit me më shumë dobi se që ai ka kërkuar.

Kurse përgjigja ndaj thënies së Ibën Kajimit: "Ai i cili thotë se këtë nuk e ka praktikuar askush nga selefët, të parët (sahabët), e thotë një thënie për të cilën nuk di. Do të thotë se kjo është një dëshmi dhe mohim i diçkaje që nuk ka njohuri. Ku mund ta di ai ndoshta selefët (sahabët) e bënin këtë, por nuk e lejonin ta shohin (këtë praktik) ata që prezantonin tek ata. Mjafton që i Gjithëdijshmi i fshehtësive (Allahu) të ketë dije për qëllimet dhe synimet e tyre, posaçërisht pasi për këtë adhurim (dhurimin e shpërblimit të Kuranit për të vdekur) nuk është i kushtëzuar shqiptimi me gojë, ashtu siç është sqaruar më herët"[13]

Ky është një pretendim jo i qëndrueshëm dhe nëse zbatohet kjo formë e argumentimit për praktikat e ndryshme që janë prezente te muslimanët, atëherë vetëm se i kemi hapur rrugën novatorisë dhe kemi legalizuar të gjitha risitë (bidatet) prezente tek ata. Prandaj edhe përkundër respektit dhe vlerës që kemi ndaj këtij dijetari, i cili, padyshim, konsiderohet edhe një nga bartësit dhe mbrojtësit e metodologjisë tradicionaliste, themi se kjo formë e argumentimit për praktikat dhe dispozitat është e papranuar. Dhe për shkak të argumentimeve të këtilla të këtij imami në librin "Err-Rruh", disa nga ulematë kanë dyshuar se ky libër është i shkruar nga Ibën Kajimi. [14]

Aspekti i katërt

Aspekti i fundit që do ta përmendim si arsye e zgjedhjes së mendimit të dytë më të saktë, është se si shkak i këndimit të Kuranit për të vdekur, është devijuar botëkuptimi i muslimanëve ndaj vlerës së Kuranit. Është prezente te shumë myslimanë, jo vetëm të rajonit tonë, por edhe në shumicën e vendeve islame, që mendojnë se Kurani duhet të lexohet vetëm për të vdekur. Apo çfarë është edhe më keq, nëse dikush dëshiron të dëshmojë se edhe pse nuk është ndonjë musliman i përkushtuar ai, megjithatë, rregullisht çdo vit ose çdo Ramazan e paguan dikë t`i këndojë "Hatme" apo "Jasin" babait dhe nënës, duke menduar se me këtë është duke e kryer një rit mjaft të rëndësishëm në Islam.

Të menduarit se Kurani është vetëm një përmbledhje lutjesh (duash), të cilat njeriu i shqipton për afrim tek Allahu i Lartësuar, kjo mënyrë e trajtimit të Kuranit, është shumë e padrejtë për këtë Libër Hyjnor dhe shmangie nga objektivi kryesor për të cilën është shpallur. Por, për fat të keq, ajo është prezente te shumë muslimanë.

Pjesa që më së shumti është traditë t`u lexohet të vdekurve është kaptina e 36 e Kuranit, surja "Jasin". Më lartë është sqaruar se për këtë argumentohet me një hadith të paqëndrueshëm. Por, ajo që vlen të përmendet në këtë rast është fakti se po në këtë sure e cila mund të quhet edhe surja e të vdekurve (pasi ajo njihet ashtu), Allahu i Lartësuar na e tërheq vërejtjen se ky Kuran të cilin ne e mendojmë se është për t`ua lexuar të vdekurve është ligj dhe kushtetutë për të gjallët e jo vetëm përmbledhje lutjesh. Allahu i Lartësuar në suren "Jasin" në ajetin 69-70 thotë:

“ان هو الا ذكر وقران مبين .لينذر من كان حيا ويحق القول على الكافرين”

" ...Ai nuk është tjetër vetëm se këshillë dhe Kuran i qartë. Për t'ia tërhequr vërejtjen atij që është i gjallë (pra jo për të vdekur) dhe dënimi të bëhet meritë për jobesimtarët."

Urtësia e Allahut ishte që kjo tërheqje vërejtjeje të bëhet në suren e cila më së shumti u lexohet për të vdekurve!.

Përfundim rreth zgjedhjes së qëndrimit të saktë

Me aspektet që u përmendën më herët po e përmbyllim diskutimin rreth kësaj çështjeje. Edhe një herë e theksojmë se arsyet e përmendura janë motivuese të anohet nga qëndrimi i mendimit të dytë. Ndoshta dikush do thoshte se ky qëndrim nuk është qëndrim i shumicës. Themi se edhe pse shumica mund të ketë peshën e vetë prapë ajo në Islam kurrë nuk ka qenë peshojë në vete me të cilën është gjetur dhe argumentuar një e vërtetë. Allahu e di më së miri.  

 Alaudin Abazi

03.02.2007