Hallovini ėshtė festė
perėndimore qė daton nga keltėt pagan dhe
tradicionalisht festohet nė natėn e 31 Tetorit. Ajo
tėrėsisht bazohet nė rituale duke pėrfshirė shpirtat e
vdekur dhe adhurimin e djallit. Pėr mė tepėr, ajo
simbolizon fillimin e vitit tė ri druid, qė konsideron
se tė vdekurit sėrish vizitojnė shtėpitė e tyre nė kėtė
kohė, kėshtu qė ne esencė. Hallovini paraqet festėn e
vitit tė ri pėr adhuruesin e djallit. Meksiko, e ka njė
festė tė ngjashme nė tė njėjtėn kohė, e quan kėtė ditė
“dita e tė vdekurve”. Pėr kėtė arsye festimi i njė dite
tė tillė ėshtė absolutisht haram; meqenėse i pėrfshinė
elementet mė tė rėnda tė kufrit dhe shirkut. Nė tė
vėrtetė, marrja pjesė nė tė ėshtė njėjtė sikurse festimi
i krishtlindjeve apo pashkėve, apo sikurse pėrgėzimi i
tė krishterėve nė gjunjėzimin e tyre gjatė kryqėzimit.
Nė tė vėrtetė, ėshtė mė rėndė sesa t’i pėrgėzosh ata pėr
pirjen e verės, pėr kurvėri e kėshtu me rradhė. Kėshtu
qė prindėrit muslimanė duhet t’i kėshillojnė fėmijėt e
tyre nė pėrputhje me rrethanat dhe mos t’i lejojnė qė
tė marrin pjesė nė manifestime tė tilla..
Historikisht, Hallovini
i paraprin festės fetare krishtere tė shenjtėrimit,
ditės sė tė gjithė tė shenjtėve. Ritet e lidhura me
Hallovinin burojnė nga druidėd e lashtė tė cilėt besonin
se nė atė ditė Samani mbreti i tė vdekurve i ka nxjerrur
jashtė ushtritė e shpirtave zemėrlig. Druidėt
tradicionalisht ndeznin zjarre tė mėdha me sa duket pėr
tė shmangur kėta shpirta. Tek keltėt e lashtė,
Hallovini ishte nata e fundit e vitit dhe ishte
konsideruar si kohė e volitshme pėr tė provuar shenjat
e ardhmėrisė. Keltėt gjithashtu kanė besuar se shpirtat
e tė vdekurve nė mbrėmje sėrish i vizitojnė shtėpitė e
tyre nė tokė. Pasi qė romakėt e pushtuan Britaninė,
Hallovinit ia shtuan hollėsitė e festivalit romak tė
korrjeve qė u mbahej mė 1 Nėntor pėr nder tė Pomonės, "perėndeshės
sė fruteve tė pemėve".
Tradita kelte e ndezjes
sė zjarreve pėr Hallovini mbijetoi deri nė kohėt
bashkohore nė Skotlandė dhe Uels, ndėrsa koncepti i
fantazmave dhe shtrigave akoma ėshtė prezente nė tė
gjitha ritet e Hallovinit. Gjurmė tė festivalit romak
tė tė korrurave mbijetuan nė formė tė traditės, duke u
pėrhapur nė SHBA dhe nė Britani, pėrmes luajtjes sė
lojėrave duke pėrfshirė frutat, sikurse pėrmes zhytjes
pėr molla nė kazan me ujė. I sė njėjtės origjinė ėshtė
edhe pėrdorimi i kungullit tė grryer tė gdhendur qė t’i
pėrngjajnė fytyrave groteske dhe ndriēimit tė tyre
pėrmes qirinjve tė vendosur brenda.
Prandaj si duhet qė njė
musliman t’a kuptoj kėtė ēėshtje nė dritėn e sheriatit?!
Sė pari, Muhammedi sal-aAll-llahu 'alejhi ue sel-lem ka
thėnė nė njė transmetim autentik: "Kush i pėrngjan
njė populli ai i takon atyre". Kjo ėshtė njė
thėnie e pėrgjithshme qė u ndalon muslimanėve qė t’i
imitojnė kafirat. Nė kėtė mėnyrė secili musliman , i
cili merr pjesė me jomuslimanėt nė festat e tyre,
sidomos nė ato nė tė cilat pėrfshihet kufri dhe shirku,
ai kėrkon qė Zemėrimi i All-llahut dhe largimi nga Udha
e Drejtė tė bie mbi tė , sikurse ka rėnė mbi ta.
All-llahu te’ala thotė:
"(Robėrit e Zotit janė) Edhe ata qė nuk
dėshmojnė rrejshėm dhe kur (rastėsisht) kalojnė
pranė sė keqes, kalojnė duke e ruajtur karakterin e
vet." [Furkan: 25-72]
Sipas shumicės sė
sahabeve dhe studentėve tė tyre siē janė psh. Muxhahidi,
Rabia’ ibėn Enes dhe Edh-dhahhak fjala “ rrenė
(pavėrtetėsi)” e pėrdorur nė ajetin e lartėpėrmendur i
pėrgjigjet “festave tė mushrikėve”. Tė tjerėt sikurse
Muhamed ibėn Sirini janė mė tė qartė nė lidhje me kėtė
ēėshtje, duke thėnė se:" ajeti definon se popujt e
shirkut e praktikojnė shirkun e tyre, dhe se (ajeti na
qorton) nuk duhet tė marrim pjese me ta”. Prandaj
janė besimtarėt ata tė cilėve u referohet ajeti “ nuk
marrin pjesė nė pavėrtetėsi”.
Taberiu e shpjegon kėtė
aspekt, kur thotė: "Muslimanit nuk i lejohet qė tė
frekuentojė nė festat dhe festivalet e tyre (jobesimtarėve)
sepse ata janė njė lloj i mėkatit dhe turpit. Nėse
populli i drejtė (mirė) pėrzihet me ndonjė popull
mėkatar pa i ndėrprerė punėt qė i kryejnė ata, atėherė
ata bėhen sikur ata tė cilėt janė tė kėnaqur dhe tė
ndikuar nga mėkati dhe padrejtėsia. Ne frigohemi nga
Zemėrimi i All-llahut pėr shkak tė tubimeve tė tyre”.
Pėrngjasimi i pėrmendur kėtu pėrfshin tė gjitha mėnyrat
e lartėpėrmendura. Taberiu mė tutje shpjegon ajetin e
lartėpėrmendur, ( "ata nuk marrin pjesė nė
pavėrtetėsi"), “ Ata nuk i ndihmojnė idhujtarėt
nė idhjtarinė e tyre, e as nuk i shoqėrojnė ata."
Prej sunnetit tė
Muhammedit sal-All-llahu 'alejhi ue sel-lem ėshtė edhe
dallimi nga jomuslimanėt, sidomos nė ēėshtjet qė ishin
specifike pėr jomuslimanėt. Nė Sunenin e Ebu Davudid,
Enes ibėn Malik thotė se kur Muhammedi sal-All-llahu 'alejhi
ue sel-lem erdhi nė Medine, ekzistonin dy festa nė tė
cilat njerėzit ishin tė angazhuar me sport. Kėshtu qė
pyeti,” Ēka janė kėto dy ditė”, ata u
pėrgjigjėn “ nė injorancė nė kėto dy ditė ne luanim
sport”. Pastaj Muhammedi sal-All-llahu 'alejhi ue
sel-lem tha, "Me tė vėrtetė All-llahu u ka dhėnė
juve dy ditė mė tė mira, Ditėt e Bajrameve."
Kjo tregon se Muhammedi
sal-All-llahu 'alejhi ue sel-lem jo vetėm se nuk i ka
pranuar kėto ditė, por gjithashtu ka treguar se All-llahu
i ka nderuar muslimanėt me ditėt tė cilėt ėshtė i
Kėnaqur Ai dhe tė cilat kanė vlerė mė tė lartė. Nė tė
vėrtetė sahabet e nderuar e kanė kuptuar kėtė dhe e kanė
aplikuar kėtė vendim deri nė shkallėn mė tė lartė.
Abdullah ibėn Umeri ka thėnė, "Ēdonjeri qė qėndron nė
tokat e jomuslimanėve, e i cili e feston Vitin e Ri tė
tyre, dhe i ka sjelljet e tyre, do tė ringjallet me ta
nė Ditėn e Gjykimit”
Lus All-llahun qė kjo
pėrgjigje e shkurtė tė qartėsojė ēėshtjen nė lidhje me
Hallovinin dhe e pozitėn e Islamit ndaj tij. All-llahu e
din mė sė miri dhe te Ai do tė kthehemi!