Selman el Aude
Falėnderimi i takon
Allahut. Atė e falėnderojmė dhe prej Tij falje dhe
ndihmė kėrkojmė. Kėrkojmė mbrojtje nga Allahu prej
tė kėqijave tė vetvetes dhe tė veprave tona. Kė e
udhėzon Allahu s'ka kush e lajthit dhe kė e largon
nga rruga e vėrtetė, s'ka kush e udhėzon. Dėshmoj se
s'ka hyjni tjetėr pėrveē Allahut, i Cili ėshtė Njė
dhe dėshmoj se Muhammedi ėshtė rob dhe i Dėrguar i
Tij.
Para njė kohe mė shkroi
njė shok duke mė pyetur pėr Mehdiun dhe vlerėsimin
tim pėr atė qė po qarkullonte nė internet sa i
pėrket pamjes sė tij, shenjave qė paralajmėrojnė
ardhjen e tij dhe ėndrrave qė disa njerėz i shohin
pėr tė. Ai gjithashtu mė nxiti ta shpjegoj temėn nė
detaje.
Unė iu pėrgjigja kėtij
vėllai se ajo qė po qarkullonte pėr Mehdiun ėshtė e
pabazė dhe nuk pėrkon me realitetin. Kėto informata
nuk janė mė tepėr se sa thashetheme, dėshira tė kota
pėr ata tė cilėt kanė rėnė nė dėshpėrim.
Unė i premtova se do tė
merrem me kėtė temė, meqė ajo ka tė bėjė me njė
situatė tė vėshtirė, tė cilėn Umeti Islam do ta
kalojė. Me qėllim qė t'i qasemi kėsaj teme - pritjes
sė Mehdiut - sė pari u angazhova me studimin se si
pėrdoret folja “pres” nė Kur'an.
Unė besoj se referimi nė
Kur'an ėshtė qasje e menēur, pasi qė ai ėshtė Libri,
i cili pėrmban udhėzim dhe dritė pėr tė gjitha
ēėshtjet e tilla, kurdo dhe sido qė ndodhin. Unė e
shikova ēdo ajet tė Kur'anit qė e pėrmbante termin
“pres” ose ndonjė sinonim tė kėtij termi dhe e
zbulova se tė gjitha kėto ajete mund tė klasifikohen
nė tri kategori.
Kategoria e parė:
Ajetet, tė cilat i
kėrcėnojnė jobesimtarėt qė ta presin dėnimin e tyre
nė botėn tjetėr.
I Dėrguari (Lavdėrimi dhe
shpėtimi i Allahut qoftė mbi tė!) u thoshte
jobesimtarėve tė presin derisa t'u vjen ndėshkimi,
siē pėrmendet nė ajetet vijuese nė Kur'an:
“Ata thonė: E
kur do tė jetė ai ngadhėnjim
(gjykimi i Zotit),
nėse jeni tė drejtė ēka thoni. Thuaj: Ditėn e
Kijametit, atyre qė kanė qenė jobesimtarė, nuk u bėn
dobi besimi e as nuk u jepet afat. Andaj, ti largohu
prej tyre dhe prit, edhe ata janė duke pritur.”
(Sexhde, 28-30)
“Dita e ngadhėnjimit”
ėshtė – Allahu e di mė sė miri – dita e ringjalljes,
meqė ajo qė pėrshkruhet si dita qė “atyre qė
kanė qenė jobesimtarė, nuk u bėn dobi besimi e as
nuk u jepet afat”. I Dėrguari (Lavdėrimi
dhe shpėtimi i Allahut qoftė mbi tė!) urdhėrohet tė
pres. Ajo qė duhet tė pres ėshtė rezultati final dhe
pėrmbushja e premtimit tė ringjalljes, gjykimit dhe
shpėrblimit qė po ashtu i pret jobesimtarėt.
Njė ajet i ngjashėm thotė:
“A mos janė duke pritur tjetėr ata (pas
kėtyre fakteve) vetėm t'ju vijnė engjėjt
(t'ua marrin shpirtin), tė vijė Zoti yt
(urdhri pėr shkatėrrim) ose tė vijnė disa nga
shenjat e Zotit tėnd, (nė) ditėn kur vijnė
disa shenja tė Zotit tėnd, asnjė njeriu nuk i vlen
besimi i Tij nėse nuk ka besuar mė parė ose nuk ka
bėrė nė besimin e tij kurrfarė tė mire. Thuaj:
Pritni, edhe ne jemi duke pritur!” (En’amė,
158)
Do tė ishte e saktė tė
kuptojmė se shenjat qė pėrmenden kėtu aludojnė nė
lindjen e diellit nga perėndimi, sepse nė atė ditė,
asnjė njeriu nuk i vlen besimi i tij nėse nuk ka
besuar mė parė.
Gjithashtu mund tė jetė e
saktė se ēka nėnkuptohet kėtu gjithashtu ėshtė njė
lloj i veēantė i shenjave prej Allahut dhe pėr kėtė
arsye, ajeti i referohet “disa shenjave tė
Zotit tėnd”. Ka shenja tjera tė Allahut, pėr
shembull agonia e vdekjes, pasi qė Allahu e pranon
pendimin nga njeriu para se t'i vjen agonia e
vdekjes, por jo mbasandej
Si rrjedhim, ata e presin
Ēastin e Madh. Pasi tė paraqiten shenjat e tij, si
lindja e diellit nga perėndimi askujt nuk i vlen
besimi nėse nuk ka besuar deri nė atė moment. Ata
munden gjithashtu tė jenė duke pritur ēastin mė tė
vogėl, i cili ėshtė vdekja, sepse kur tė vdes
njeriu, atij i ka ardhur dita e tij. Shenjat e kėsaj
dite janė agonia e vdekjes dhe pamja e engjėjve, tė
cilėt vijnė pėr t'ia marrė shpirtin. Nė atė ēast nuk
i vlen njeriut kthimi nė besim. Pėr kėtė arsye ajeti
thirr pėr punė, besim dhe reformė para se tė tė vjen
fundi - pa marrė parasysh se pėr cilin fund bėhet
fjalė – kur gjėrat qė i pėrmendėm, mė nuk do tė jenė
tė mundshme. Kur Allahu thotė: “... Asnjė
njeriu nuk i vlen besimi i Tij nėse nuk ka besuar mė
parė ose nuk ka bėrė nė besimin e tij kurrfarė tė
mire...”, Ai i referohet kėsaj kohe tė
veēantė, duke inkurajuar njerėzit tė bėjnė tė mira
nė besimin e tyre para se tė bėhet shumė vonė.
Kuptimi i foljes “pritni”
kėtu nuk ėshtė qė ju t'i mbėshtetni faqet nė duar
dhe tė pritni se ēfarė do tė ndodhė. Kuptimi kėtu
ėshtė tė luftojmė dhe tė pėrpiqemi tė kapėrcejmė
diēka qė frikohemi se do tė ndodhė.
Kategoria e dytė:
Ajetet qė i kėrcėnojnė
jobesimtarėt qė ta presin dėnimin e tyre nė kėtė
botė.
Nganjėherė, jobesimtarėt
kėrkojnė qė ta shpejtojnė dėnimin si mėnyrė pėr tė
shprehur dyshimin e tyre dhe mungesėn e brengės
lidhur me tė. Kjo mund tė shihet nė tregimin pėr tė
Dėrguarin Hudė (Lavdėrimi dhe shpėtimi i Allahut
qoftė mbi tė!) dhe popullin e tij. Ata thanė:
“A na erdhe (tė na frikėsosh) qė ta
adhurojmė vetėm Allahun e ta braktisim atė ēka
adhuronin prindėrit tanė? Nėse je i vėrtetė (ēka
thua) sillna atė qė na premton (kėrcėnohesh)". (Hudi)
Tha: "Juve ju gjeti dėnimi dhe pėrbuzja nga Zoti
juaj. A mė polemizoni mua pėr emra (tė idhujve) qė i
emėruat ju dhe prindėrit tuaj, e qė pėr te Allahu
nuk shpalli kurrfarė argumenti? Pritni pra
(dėnimin), edhe unė sė bashku me ju jam duke
pritur.” (A’rafė, 70-71)
Ata njerėz lypėn dėnimin,
duke kėrkuar qė ai tė shpejtohej dhe ata u urdhėruan
qė tė presin.
Situata e njėjtė mund tė
shihet nė ajetin vijues lidhur me popullin e Junusit
(Lavdėrimi dhe shpėtimi i Allahut qoftė mbi tė!):
“A janė duke pritur tjetėr (fat)
pos ditėt (e zeza) si tė atyre qė ekzistonin
para tyre? Thuaj: Pritni, pra, se edhe unė bashkė me
ju po pres!” (Junus, 102)
“Ditėt
(e
zeza) si tė atyre qė ekzistonin para tyre”
i referohen dėnimeve dhe vuajtjeve qė u kishin
zbritur atyre nė kėtė botė:
Gjithashtu Allahu thotė nė
suren Hudė: “E atyre qė nuk besojnė thuaju:
Veproni sa tė mundeni nė atė tė tuajėn, edhe ne jemi
duke vepruar. Ju pritni (ē'do tė na gjejė
neve), edhe ne jemi duke pritur (se ē'do t'ju
gjejė juve).” (Hudė, 121-122)
Shikoni se si tė priturit
dhe tė vepruarit janė tė vendosura bashkė nė ajet.
Jobesimtarėt sfidohen nė kėtė mėnyrė: “Veproni
sa tė mundeni nė atė tė tuajėn, edhe ne jemi duke
vepruar” dhe pritni se ēfarė Allahu do tė
vendos nė mes nesh.
Allahu thotė diku tjetėr:
“...Duroni deri sa tė gjykojė mes nesh Allahu,
e Ai ėshtė gjykatėsi mė i mirė.” (A’rafė,
87)
Allahu po ashtu thotė:
“Thuaj: Pritni, se edhe unė do tė pres me ju.”
(Tur, 31)
Kjo ėshtė pritja qė dėnimi
i Allahut tė zbres mbi jobesimtarėt nė kėtė botė.
Kategoria e tretė:
Ajetet qė i referohen
pritjes pėr zbritjen e ndonjė shenje nga Allahu.
Jobesimtarėt kishin zakon
tė kėrkonin nga i Dėrguari (Lavdėrimi dhe shpėtimi i
Allahut qoftė mbi tė!) qė t'u sillte njė shenjė nga
Allahu. Ata dėshironin qė mali Safa tė shndėrrohej
nė ari ose tė binte njė pjesė e qiellit mbi ta. I
Dėrguari i Allahut u thoshte atė qė Allahu e kishte
urdhėruar tė thotė: “E fshehta ėshtė vetėm e
Allahut”. Kjo vjen nė Kur'an nė suren
Junus: “E fshehta ėshtė (ēėshtje)
vetėm e Allahut (Ai sjell mrekulli). Prandaj,
ju pritni se edhe unė sė bashku me ju po pres!”
(Junus, 20)
Nga kėto tri lloje tė
ajeteve ne mund tė marrim mėsime tė rėndėsishme:
1. Ēėshtjet e gajbit (tė
fshehtės) duhet t'i lihen Allahut. Pėr kėtė arsye Ai
tha: “E fshehta ėshtė (ēėshtje)
vetėm e Allahut”. Zbritja e zemėrimit tė
Allahut dhe dita e ringjalljes janė ēėshtje tė
gajbit tė cilėn ai nuk ia zbulon askujt.
Allahu thotė: “S'ka
dyshim se momenti (kijameti) do tė
vijė patjetėr, Unė gati e kam fshehur atė; (do
tė vijė) pėr t'u shpėrblyer secili njeri pėr atė
qė ka bėrė.” (Ta Ha, 15)
Gajbi ėshtė vetėm te
Allahu. Ai nuk ia zbulon atė askujt me
“pėrjashtim tė ndonjė tė Dėrguari qė Ai do.”
(Xhinn, 27)
Ekzistojnė disa ēėshtje tė
gajbit, tė cilat Ai madje nuk ua zbulon as engjėjve
dhe as tė dėrguarve. Allahu e mbanė atė plotėsisht
pėr Vete. Askujt nuk i lejohet t'i hulumtojė kėto
ēėshtje nė ēfarėdo mėnyre. Njeriu nganjėherė mund ta
gjejė nė vetvete njė mendim tė inspiruar dhe ta
interpretojė si diēka, por ai kurrė nuk duhet t'i
besojė asaj me bindje. Ai ndoshta mund tė ketė njė
pamje qė parashikon diēka tė mirė pėr muslimanėt,
ose diēka tė tmerrshme pėr jobesimtarėt, por
megjithatė, ajo mbetet spekulim.
Kėshtu duket tė ketė qenė
rasti me tė Dėrguarin Jusuf (Lavdėrimi dhe shpėtimi
i Allahut qoftė mbi tė!). Allahu thotė: “(Jusufi)
i tha atij, pėr tė cilin besonte se ėshtė i
shpėtuar...” (Jusuf, 42)
Edhe pse ai ishte i
Dėrguar, tė cilit i vinte shpallja nga Allahu, ai
nuk fliste me siguri nė vete pėr interpretimin e
ėndrrės sė tij, por ai vetėm supozonte.
Nė tė njėjtėn mėnyrė
kur erdhi njė njeri tek i Dėrguari, Muhammedi
(Lavdėrimi dhe shpėtimi i Allahut qoftė mbi tė!),
dhe i tregoi pėr ėndrrėn qė e kishte parė, Ebu Bekri
e interpretoi dhe pastaj e pyeti tė Dėrguarin
(Lavdėrimi dhe shpėtimi i Allahut qoftė mbi tė!):
“O i Dėrguar i Allahut,
betohem se jeni si baba im. A ia qėllova apo gabova?
I Dėrguari i Allahut (Lavdėrimi dhe shpėtimi i
Allahut qoftė mbi tė!) iu pėrgjigj: “Ju ia
qėlluat njė pjese dhe nuk ia qėlluat pjesės tjetėr”.
Ebu Bekri tha: “Betohem nė Allahun, mė informo pėr
atė qė nuk ia qėllova”. I Dėrguari i Allahut u
pėrgjigj: “Mos u beto!”
Pritjet, parashikimet,
spekulimet dhe shpresat kanė fushė veprimi tė gjerė,
por nuk i ofrojnė njeriut kurrfarė sigurie kur ka tė
bėjė me ēėshtjen e gajbit. Kėtė e themi pėr arsyeje
se ajo pėr ēfarė po presim ėshtė diēka qė do tė
ndodhė vetėm nė tė ardhmen. Allahu thotė: “E
fshehta ėshtė (ēėshtje) vetėm e
Allahut.” (Junus, 20)
2. Allahu nuk i ka dhėnė
asnjė qenie njerėzore, madje edhe tė dėrguarve qasje
nė dėnimet qė i presin robėrit e Tij. Pėr kėtė
arsyeje Allahu i drejtohet tė Dėrguarit tė Tij nė
kėtė mėnyrė: “Ty nuk tė takon asgjė rreth
ēėshtjes se a do t'ua pranojė Ai pendimin apo do t'i
dėnojė ata, nė tė vėrtetė ata janė zullumqarė.”
(Ali Imran, 128)
“Nėse ta bėjmė
tė mundshme tė shohėsh diēka nga
(dėnimi) qė
ua premtuan atyre (mirė), ose ta marrim
shpirtin ty (kurse ti nuk sheh gjė), e
ardhmja e tyre ėshtė vetėm te Ne. Allahu ėshtė
dėshmues i asaj qė punojnė.”
(Junus, 46)
Kėto ajete tregojnė faktin
se ato janė ēėshtje vetėm tė Allahut. Njerėzit duhet
t'i nėnshtrohen dhe ta pranojnė urdhrin e Allahut si
dhe vullnetin dhe dėshirėn e tij. Njerėzit nuk duhet
tė gjurmojnė nė ēėshtjet qė nuk kanė tė bėjnė me ta.
Kėto ajete tregojnė se ata njerėz qė kėrkojnė shenja
duhet tė informohen se gjėrat e tilla janė thjesht
tė Allahut dhe se asnjė krijesė nuk ka hise nė to.
3. Ne jemi tė inkurajuar
qė tė punojmė, t'i drejtojmė gjėrat dhe tė nxitojmė
nė projektet tona para se tė na vijė fundi, qoftė
fundi i vdekjes ose dita e ringjalljes. Nuk kėrkohet
nga ne qė vetėm tė presim. Nga ne kėrkohet qė tė
angazhohemi nė punė tė frytshme. Ne duhet ta bazojmė
punėn tonė nė shkaqet e dhėna nga mėsimet islame, si
dhe shkaqet natyrore tė parashtruara nga Allahu nė
krijimin e Tij.
Ne nuk gjejmė asnjė
tekst nė Kur'an ose nė traditėn e tė Dėrguarit tė
Allahut, Muhammedit (Lavdėrimi dhe shpėtimi i
Allahut qoftė mbi tė!), i cili na vė nė njė gjendje
pritje dhe parapėrgatitje pėr diēka, madje as pėr
Ditėn e Kijametit. Ēdo musliman duhet tė besojė nė
Ditėn e Fundit dhe ta dijė se ajo po vjen.
Megjithatė, nga ne nuk kėrkohet tė presim nė
pėrgatitje pėr tė ose tė kėrkojmė qė ta shpejtojmė
atė. Transmeton Enes bin Malik se i Dėrguari
(Lavdėrimi dhe shpėtimi i Allahut qoftė mbi tė!) ka
thėnė: "Nėse vjen
Kjiameti ndėrsa dikush prej jush ka nė dorė njė
fidan tė palmės sė hurmave pėr ta mbjellė, atėherė
ai duhet tė vazhdojė ta mbjellė atė para se tė
ngritėt nga vendi i tij, nėse ka mundėsi."
Vini re se ai nuk tha:
”dhe nėse dikush nga ju ėshtė duke u falur ai
duhet ta plotėsojė namazin e tij...”, por e
pėrmendi njė ēėshtje tė kėsaj bote “...nėse
dikush nga ju e ka nė dorė njė fidan tė palmės sė
hurmave...” dhe mė pas shtoi se ai nuk duhet
tė ngritėt derisa ta mbarojė atė qė po bėnte. Puna e
kėsaj bote bekohet nėse ajo bėhet me qėllim tė mirė.
Bile edhe mė shumė nėse u sjellė dobi tė tjerėve.
Sikur ndihma ndaj tė shkelurit ose tė dobėtit ose
shfaqja e mirėsisė dhe mėshirės ndaj fėmijėve apo
dhėnia e sadakasė ndaj tė nevojshmėve dhe tė
uriturve. Sa (shumė) do tė shpėrblehet dhe bekohet
puna e njeriut nėse ajo ėshtė pėr tė mirėn e fesė?
Sa (shumė) do tė shpėrblehet puna e njė njeriu qė
bėhet shkak tė udhėzohet njė person, i cili ka qenė
i devijuar ose nė mosbesim? Sa (shumė) do tė
shpėrblehet ai qė e mėson njė musliman tjetėr, i
cili ėshtė injorant pėr fenė e tij, ose pajton nė
mes tė muslimanėve, tė cilėt janė tė pėrēarė ose e
reformon njė mėkatarė?
Disa njerėz jetojnė nė
pritje tė kėtyre ngjarjeve dhe kjo inspiron brenda
tyre njė lloj tė pėrtacisė dhe plogėshtisė, e cila
nuk prodhon asgjė me pėrjashtim tė heshtjes dhe
aktivitetit tė ligėshtuar.
Ēėshtja nė fjalė ėshtė
nxitja pėr punė tė zellshme dhe serioze. Vlera e
punės ėshtė njė nga vlerat mė tė rėndėsishme qė
Islami i avancon dhe i ngulitė nė zemrat e
besimtarėve.
Ekziston njė
ngjarje, e cila shėnohet nė hadith, qė ka rėndėsi tė
madhe nė diskutimin tonė. Jasir bin Xhabir
transmeton se frynte njė erė e madhe nė Kufe. Erdhi
njė njeri, i cili nuk kishte diēka mė tė mirė se sa
tė thoshte: "O Abdullah bin
Mes’ud, ka ardhur kijameti.”
Abdullah bin Mes’udi qė
ishte i mbėshtetur, u ul drejt. Kjo ishte shenjė e
interesimit tė tij, por ajo mund tė ishte po ashtu
indikacion i zemėrimit dhe mospajtimit. Ai tha: "Kijameti
nuk vjen derisa tė mos ndahet trashėgimia, dhe
pranimi i plaēkave tė luftės tė mos jetė njė shkak i
lumturisė.” Pastaj ai bėri me dorė nė drejtim tė
Sirisė dhe i pėrmendi disa prej shenjave kryesore qė
duhet tė ndodhin para kijametit.
Ibėn Mes’udi i dėnoi
pėrfundimet e nxituara tė njeriut tjetėr dhe
vlerėsimin e keq tė ngjarjeve. Pėr kėtė arsyeje Ibėn
Mes’udi ishte erudit dhe mendjemprehtė dhe ai e
kishte marrė diturinė e tij drejtpėrdrejt nga i
Dėrguari i Allahut, Muhammedi (Lavdėrimi dhe
shpėtimi i Allahut qoftė mbi tė!). Ai e bėri tė
qartė se ēasti (i kijametit) nuk do tė vinte derisa
tė mos kenė ndodhur shenjat pėr tė cilat na ka
lajmėruar i Dėrguari i Allahut, Muhammedi (Lavdėrimi
dhe shpėtimi i Allahut qoftė mbi tė!).
Kapitulli i parė
Ēfarė transmetohet pėr
Mehdiun
Ka shumė hadithe pėr
Mehdiun, ndoshta mė tepėr se njėqind. Disa nga ato
janė tė shpikura, disa tė dobėta, tė tjerat janė tė
mira. Madje mund tė gjenden disa hadithe qė e
arrijnė shkallėn e haditheve autentike, por ato janė
pak.
Njė hadith ėshtė nga
Ali bin Ebu Talib, i cili transmeton se i Dėrguari
(Lavdėrimi dhe shpėtimi i Allahut qoftė mbi tė!) ka
thėnė: “Mehdiu ėshtė
prej nesh, prej ehlu bejtit. Allahu do ta pėrgatitė
atė nė njė natė.”
Disa dijetarė kanė thėnė se hadithi ėshtė i mirė,
por zinxhiri i transmetuesve ėshtė i dobėt, sepse ai
pėrmban Jasin bin Shejban el-‘Ijli. Buhariu e
shpallė atė si tė dyshimtė. Ebu Zur’a dhe Ibėn Mein
thonė se nuk ka asgjė tė keqe lidhur me tė.
Gjenden tri hadithe pėr
Mehdiun, qė transmetohen nė autoritetin e Ebu Seid
Huderiut. Tė gjitha ato janė transmetuar nga Hakimi.
Disa nga ato janė transmetuar po ashtu nga Ebu
Davudi, Tirmidhiu, Ibėn Maxhe, Ahmedi dhe tė tjerė.
Njė nga kėto hadithe
ėshtė: "Mehdiu do tė
vjen nga gjeneratat e fundit tė Umetit Tim."
Hakimi e shpallė kėtė hadith autentik dhe Dhehebiu
pajtohet me tė. Ka disa mospajtime lidhur me
zinxhirin e transmetuesve.
Njė hadith tjetėr
ėshtė: "Mehdiu ėshtė
prej Meje, me ballė tė gjerė, me hundė tė zgjatur
dhe tė lakuar. Do tė vendos nė tokė drejtėsi dhe
mirėqenie pasi qė ishte e mbushur me padrejtėsi dhe
tirani. Do tė udhėheq shtatė vjet.”
Pastaj gjendet
hadithi qė transmetohet nė autoritetin e Thevbanit
se i Dėrguari (Lavdėrimi dhe shpėtimi i Allahut
qoftė mbi tė!) ka thėnė:
"Nėse i shihni flamujt e zi duke
ardhur nė drejtim tė Horasanit, atėherė shkoni te
ta, madje edhe nėse ju duhet tė zvarriteni, sepse nė
mesin e tyre do tė jetė kalifi i muslimanėve, Mehdiu."
Tė gjithė zinxhirėt e transmetimit pėr kėtė hadith
janė tė dobėta dhe jo tė vėrteta, ndonėse disa
njerėz kanė qenė shumė tė butė lidhur me kėtė dhe e
kanė shpallur hadithin autentik, pėr shkak se ka
shumė zinxhirė tė transmetimit.
Disa njerėz e pėrdorėn
kėtė hadith pėr tė mbėshtetur thėnien e tyre se
Mehdiu ėshtė nga familja e Abbasit dhe se Mehdiu
ėshtė nga dinastia abasite. Kishte edhe kalifė
abasitė, tė cilėt e mbanin emrin Mehdi. Pėr kėtė
arsyeje ne e shohim Ibėn Hazmin, njė pėrkrahės tė
shtėpisė rivale emevite, duke ofruar fjalėt vijuese
nė vargje:
Meqė flamujt kanė
filluar tė paraqiten nė tė zezė, ėshtė bėrė e qartė
Pėr njerėzit e
udhėzimit se ato kurrsesi nuk do tė kenė kuptim.
Flamujt e shtetit abasit
ishin tė zi. Nuk ėshtė vėshtirė tė kuptojmė se ky
hadith i dobėt mund tė jetė shpikur ose ndryshuar
pėr tė mbėshtetur kauzėn abasite.
Transmeton Ummu
Selma se i Dėrguari (Lavdėrimi dhe shpėtimi i
Allahut qoftė mbi tė!) ka thėnė:
"Mehdiu ėshtė prej pasardhėsve tė mi,
prej djemve tė Fatimės.”
Zinxhiri i transmetuesve tė kėtij hadithi ėshtė i
dobėt, sepse pėrmban Ali bin Nufejl, i cili gjendet
nė librin e Ukajlit, pėr transmetuesit e dobėt.
Ukajli thotė: "Asnjė prej
haditheve tė tij pėr Mehdiun nuk duhet tė pranohen.
Ai ėshtė transmetuesi i vetėm qė dihet se i ka
transmetuar ato dhe tė gjitha kėto transmetime i
kishin kaluar nga Zijad bin Bejan."
Buhariu e pėrmend kėtė
hadith dhe thotė se zinxhiri i tij i transmetimit
ėshtė i dyshimtė. Pėr kėtė arsye, Mundhiri mendon se
kėto janė aktualisht fjalėt e Seid bin Musejjibit.
Ka shumė hadithe qė japin
njė kuptim tė ndėrtuar kur tė bashkohen, edhe pse
shumica e tyre nuk arrijnė shkallėn e autenticitetit
kur tė shtjellohen veēmas. Rasti ėshtė ku vetėm njė
hadith prej tė gjitha haditheve mund tė konsiderohet
autentik. Hadithet qė arrijnė shkallėn e haditheve
tė mira janė pak, shumica e kėtyre haditheve janė tė
dobėta.
Shumė dijetarė kanė
shkruar pėr temėn e Mehdiut. Njėri nga ata ishte
Ne’im bin Hamad, i cili shkroi pėr kėtė ēėshtje nė
librin e tij “El-Fiten”. Edhe pse ai ishte dijetar i
rėndėsishėm i Sunetit, ai bėri shumė gabime.
Darekutni, Dhehebiu dhe Ibėn Haxheri, tė gjithė kėta
e kanė vėrejtur kėtė fakt. Mesleme bin Haxher tha:
"Ai transmeton shumė
hadithe pėr beteja, tė cilat duhen tė refuzohen,
sepse ai ėshtė personi i vetėm qė i transmeton ato."
Lidhur me kėtė temė
ėshtė botuar libri “Akd Durur”, i autorit Nu’ajm
Isfahani. Ibėn Kethiri, Sujutiu, Shevkani, San’ani
dhe Sehavi, nė mes tjerėsh kanė shkruar pėr kėtė
temė, pėr tė mos pėrmendur njė numėr tė autorėve
bashkėkohorė. Ibėn Halduni, nė librin e tij
“Mukaddime” shkruan:
"Mendimi qė pranohet nga muslimanėt ėshtė se Mehdiu
ėshtė i vėrtetė. Nuk ka dyshim se ky ėshtė mendimi
i saktė, sepse shumica e dijetarėve tė mėdhenj dhe
njerėzve tė dijes i pranojnė hadithet lidhur me
Mehdiun si tėrėsi, edhe pse disa hadithe individuale
janė tė lira nga kritika. Madje ka dijetarė qė thonė
se hadithet pėr Mehdiun kanė arritur shkallėn
mutevatir,
sidomos disa dijetarė tė mėvonshėm. Megjithatė ka
disa dijetarė, tė cilėt i kanė mohuar tė gjitha
hadithet qė kanė tė bėjnė me Mehdiun."
Nė formė tė pėrmbledhur,
mund tė themi se ka shumė hadithe lidhur me Mehdiun,
tė cilat gjenden nė sunene. Ato janė tė cilėsive tė
ndryshme, prej tė shpikurave, tė dobėtave deri te tė
mirat. Hadithet qė kanė arritur shkallėn e haditheve
autentike janė tė pakta. Megjithatė, besimi nė
paraqitjen e Mehdiut ėshtė ēėshtje e vendosur, qė
shihet kur t’i kemi mbledhur tė gjitha dėshmitė
bashkė.
Kapitulli i dytė
Mehdiu nė traditėn e
Ehlu Sunetit dhe nė traditėn e shi'itėve
Ehlu Suneti beson se njė
njeri nga familja e tė Dėrguarit (Lavdėrimi dhe
shpėtimi i Allahut qoftė mbi tė!) do tė paraqitet nė
kohėn e fundit nė njė mėnyrė shumė natyrore, i
lindur sikur ēdo njeri tjetėr. Ai do tė jetojė ashtu
si jetojnė tė tjerėt. Ai madje mund tė gabojė dhe ka
nevojė qė tė tjerėt ta pėrmirėsojnė sikur se ne e
pėrmirėsojmė njėri-tjetrin. Pastaj, Allahu do tė
urdhėrojė qė shumė tė mira pėr muslimanėt tė vijnė
nė duart e tij, bashkė me devotshmėrinė, drejtėsinė
dhe virtytin. Allahu do t'i bashkojė muslimanėt
rreth tij. Nuk ka mė tepėr pėr kėtė se sa kjo qė
thamė. Kėtė e gjejmė nė hadith.
Nuk ka asnjė dėshmi
tekstuale qė tregon se pritja ose parashikimi i
ardhjes se Mehdiut ėshtė akt i devotshmėrisė. Nuk i
takon njė muslimani qė ta pranojė njė thėnie tė
tillė, thjesht duke u bazuar nė supozimeve. Thėniet
e tilla duhet tė mbėshteten me dėshmi tė
mjaftueshme. Ata qė flasin pėr kėtė ēėshtje janė tė
shumtė. Kėshtu ka ndodhur qė nga agimi i historisė
islame, siē do ta bėjmė tė qartė sė shpejti. Nga
muslimani kėrkohet qė t’i kontrollojė ēėshtjet, t’i
vlerėsojė ato dhe t’u qaset atyre me kujdes.
Muslimani nuk duhet tė ngutet dhe t’i pranojė
ēėshtjet pėr shkak tė dėshirave personale, ose pėr
shkak tė dėshirave tė kota.
Nė tė njėjtėn mėnyrė,
asnjė aspekt i ligjit islam nuk ėshtė i varur me
paraqitjen e Mehdiut. Deklaratat se institucionet
islame si xhumaja, namazet me xhematė, xhihadi dhe
zbatimi i dėnimeve tė caktuara ose aplikimi i
ligjeve islame janė tė varura me paraqitjen e tij
janė tė pabaza. Muslimanėt duhet tė ēojnė jetėn e
tyre nė mėnyrė normale. Ata duhet t’i kryejnė aktet
e adhurimit, t’u pėrmbahen detyrave tė tyre, tė
angazhohen nė xhihad, t’i reformojnė shoqėritė e
tyre, ta mėsojnė fenė e tyre dhe ta mėsojnė
njėri-tjetrin. Kur tė paraqitet ky njeri i devotshėm
dhe identiteti i tij tė ndėrtohet me prova ta
padiskutueshme e tė padyshimta, atėherė ne duhet ta
pasojmė atė. Ky ishte qėndrimi i sahabėve dhe
qėndrimi i atyre qė i pasuan ata. Dijetarėt nė tė
gjitha kohėrat iu kanė pėrmbajtur kėtij parimi.
Ideja se Mehdiu duhet tė pritet dhe tė parashikohet
dhe theksi i tepėrt qė ėshtė vendosur nė tė ishte
njė zhvillim shumė i mėvonshėm.
Mehdiu nė traditėn e
shi'itėve
Besimi nė Mehdiun ėshtė
shtyllė themelore e besimit te shi’itėt. Sistemi i
tyre ėshtė themeluar mbi kėtė besim. Sektet e
ndryshme tė shi’itėve nuk pajtohen nė shumė gjėra,
por ata tė gjithė pajtohen pėr “imamin e fshehur”.
Ata e kanė fjalėn pėr imam Mehdiun, edhe pse ata nuk
pajtohen se kush ėshtė ky imam.
Ky koncept i tėrė
filloi me pretendimin se i Dėrguari (Lavdėrimi dhe
shpėtimi i Allahut qoftė mbi tė!) nuk kishte vdekur
dhe se ai do tė kthehej. Njeriu i parė qė sugjeroi
kėtė ide ishte ēifuti Abdullah bin Sebe’. Ai tha:
"Sa tė ēuditshėm janė ata
njerėz, tė cilėt thonė se Isau do tė kthehet, por
mohojnė idenė se Muhammedi do tė kthehet dhe ai mė
shumė meriton njė kthim tė dytė se Isau!"
Kjo ide e imagjinuar
kishte qėllime dashakeqėse prapa saj. Njeriu, i cili
e propozoi atė, dėshironte tė korruptonte njė
shtyllė kryesore tė Islamit, besimi nė fundin e
pejgamberisė. Ky ėshtė besimi se Allahu e ka bėrė
Muhammedin (Lavdėrimi dhe shpėtimi i Allahut qoftė
mbi tė!) tė fundit nė vargun e tė tė dėrguarve.
Allahu thotė:
“Muhammedi nuk ka qenė babai i asnjėrit prej burrave
tuaj, por ai ishte i Dėrguari i Allahut dhe vulė e
tė gjithė pejgamberėve, e Allahu ėshtė i dijshėm pėr
ēdo send.” (Ahzabė, 40)
I Dėrguari
(Lavdėrimi dhe shpėtimi i Allahut qoftė mbi tė!) ka
thėnė: "Unė jam vula e
pejgamberėve. Nuk do tė vijė pas meje asnjė
pejgamber!"
Kjo ėshtė njė shtyllė e
padiskutueshme e besimit islam. Pėr kėtė arsye
muslimanėt, pa marrė parasysh se a janė njerėz tė
thjeshtė, dijetarė ose udhėheqės, unanimisht e
shpallin jobesimtar secilin qė thotė se do tė vijė
ndonjė pejgamber pas Muhammedit (Lavdėrimi dhe
shpėtimi i Allahut qoftė mbi tė!). Pėr kėtė arsy0065
gjyqet islame kanė marrė vendim se sektet si
Kadijanizmi dhe Bahaizmi janė jashtė Islamit dhe se
pasuesit e tyre janė jobesimtarė.
Arsyeja pėr kėtė ėshtė se
ata besojnė se disa nga udhėheqėsit e tyre janė
pejgamber pas Muhammedit (Lavdėrimi dhe shpėtimi i
Allahut qoftė mbi tė!), si Mirza Ahmed (nė rastin e
kadijanizmit) dhe tė tjerėt. Kėta njerėz dalin nga
besimi, sepse e shkelin njė shtyllė tė
padiskutueshme tė besimit.
Abdullah bin Sebe’ u
pėrpoq ta fuste kėtė ide nė Islam nga dera e prapme,
duke thėnė se i Dėrguari (Lavdėrimi dhe shpėtimi i
Allahut qoftė mbi tė!) do tė kthehet nga varri. Ai
nuk tha se do tė ishte njė pejgamber tjetėr, por ky
ishte vetėm fillimi, sepse sapo njerėzit, ose sė
paku njė grup prej tyre, ta pranonte kėtė ide dhe tė
fillonin tė prisnin kthimin e tė tė Dėrguarit
(Lavdėrimi dhe shpėtimi i Allahut qoftė mbi tė!),
ēėshtja do tė bėhej e thjeshtė. Ēdokush mund tė
pretendonte se ai ėshtė i Dėrguari (Lavdėrimi dhe
shpėtimi i Allahut qoftė mbi tė!), i cili ėshtė
kthyer nga varri dhe jo njė person tjetėr qė po i
atribuon vetvetes pejgamberinė. Kėtu qėndronte
rreziku i njė ideje tė tillė.
Njė pretendim i tillė pėr
Pejgamberin shkel besimin e tė gjithė muslimanėve.
Ai shkel ligjin islam. Ai bie nė kundėrshtim me
konsensusin e sahabėve, tabi’inėve dhe dijetarėve tė
hershėm. Njeriu, i cili bėn pretendime tė tilla i
pėrket njėrės prej kėtyre kategorive:
1. Personi mund tė jetė i
ēmendur. Ky person ka nevojė pėr ndihmė dhe trajtim
psikiatrik.
2. Personi ėshtė i
vetėdijshėm pėr atė qė thotė.
Duhet tė bėhet ēdo
pėrpjekje pėr ta bindur kėtė person qė ta kuptojė
dhe tė bindet pėr tė vėrtetėn. Nėse ai ngul kėmbė nė
pretendimet e tij, atėherė ai duhet tė sillet nė
gjyq. Nė kėtė mėnyrė kadijanitėt e Pakistanit dhe
grupet tjera janė shpallur jobesimtarė me termat mė
tė qarta, kėshtu qė publiku tė mos ketė keqkuptime
pėr kėtė ēėshtje.
Abdullah bin Sebe’
gjithashtu thoshte se Aliu do tė kthehej dhe do ta
mbushte tokėn me drejtėsi ashtu si ėshtė mbushur me
pabarazi. Ky pretendim mė pastaj u transferua te
Muhammed bin Hanefije, i cili ishte i biri i Ali bin
Ebu Talibit.
Muhtar bin Ebu Ubejd,
i cili ishte nga Iraku, ishte njėri nga ata qė
thoshte se Muhammed bin Hanefije ishte Mehdiu. Ky
person pretendonte se i zbriste shpallja. Kur dėgjoi
sahabiu, Ibėn Umer, pėr thėnien e kėtij njeriu se po
i zbriste shpallja, ai tha:
"Ai po e thotė tė vėrtetėn, sepse
Allahu thotė: “Shejtanėt i
inspirojnė ndihmuesit e tyre...”
Ibėn Umeri nuk tregonte
aspak respekt pėr Muhtarin, pėr kundėr faktit se ai
ishte i martuar me Safije bint Ebu Ubejd, motrėn e
Muhtarit.
Sekti, i cili pretendonte
se Muhammed bin Hanefije ishte Mehdiu ishte i njohur
si kasanitėt. Njė prej anėtarėve tė tyre ishte poeti
i famshėm Kethir Azzah, i cili shkroi:
Jo, sepse imamėt janė
kurejshitė,
Udhėheqėsit nė tė
vėrtetėn, katėr nga ata tė barabartė.
Aliu dhe tre nga familja e
tij.
Ata janė nipat, pėr tė
cilėt nuk ka dyshim.
Njė prej tyre ėshtė nipi i
besimit dhe drejtėsisė.
Njė tjetėr vdiq nė Qerbela,
Tjetri nuk do ta shijojė
vdekjen derisa
Ai tė udhėheq kėmbėsorinė
duke bartur flamurin.
Ai ėshtė i fshehur dhe nuk
shihet nė kohėn tonė,
Nė Revda, ai kėnaqet me
mjaltė dhe ujė.
Nė njė poezi tjetėr ai
shkroi:
Jo, thuaj kujdestarit,
shpirti im tė ka liruar ty,
Ju keni pritur shumė gjatė
nė mal.
Ju i keni lėnduar
njerėzit, tė cilėt janė besnik ndaj jush,
Dhe tė cilėt ju
konsiderojnė kalifė dhe Imam
Me ju, popujt e tokės
pėrsėri janė bėrė njė.
Ju keni qėndruar larg tyre
pėr gjashtėdhjetė vjet.
Ibėn Havle nuk e ka
shijuar vdekjen.
E as nuk i ka lėnė
trashėgim tokės eshtrat e veta.
Ai ka ushqimin e tij ēdo
ditė,
Dhe pas ushqimit ai pinė
ujė.
Kur Muhammed bin Abdullah
bin Hasan u ngrit kundėr Ebu Xhafer Mensurit, ai e
mori titullin Mehdiu, duke shpresuar tė jetė nga ata
qė ishin parashikuar nė hadith. Pastaj, ushtria e
tij u shpartallua dhe ai u mbyt mė vitin 145 hixhrik.
Koka e tij e prerė ishte nxjerrė nė dukje nga Medina
deri nė Irak. Pėr kundėr kėsaj, pasuesit e tij u
ndanė nė tri grupe.
Grupi i parė ishin ata tė
cilėt e pranuan vdekjen e tij dhe e hodhėn poshtė
mendimin se ai ishte Mehdiu. Grupi i dytė
pretendonin se ai do tė kthehej edhe pse e panė se
kishte vdekur. Grupi i tretė vendosėn se Mehdiu
duhej tė ishte dikush tjetėr.
Gjėja e ēuditshme ėshtė se
kjo situatė ėshtė pėrsėritur gjatė gjithė historisė
sė Islamit. Kur ndodhėn ngjarjet e fundit nė Harem,
Mekė, disa nga ata qė pretendonin se lideri i tyre
ishte aktualisht Mehdiu, e kishin aq tė ngulitur
kėtė ide, sa qė pasi e mbytėn atė, ata thanė se ai
nuk kishte vdekur, por ishte arratisur. Shpeshherė
njeriu dėshiron tė mohojė dėshminė e shqisave tė
veta, sepse ėshtė kurthuar nga ndonjė nocion. Ai nuk
mund ta bėjė veten tė pranojė se ėshtė nė gabim ose
ėshtė mashtruar ose qė ideja e tij qė e mbante aq tė
dashur ėshtė apo nuk ėshtė e saktė.
Mehdiu, pėr shi’itėt,
zhvendosej nga njė person nė tjetrin, secilėn herė
qė ata i ushqenin shpresat nė dikė tjetėr provohej
se ishte jo e vėrtetė. Pas Muhammed bin Hanefije
disa nga ata filluan tė shikonin kah Muhammed bin
Xhafer, i njohur si Xhafer Sadik. Pasi qė ai vdiq,
disa u kthyen te Ismail bin Xhaferi. Kėta njerėz
njihen si ismailitėt, njė sekt i batinitėve. Pasi qė
ai vdiq pa lėnė trashėgimtar, disa tjerė filluan ta
presin, Muhammed bin Ismailin. Kėta njerėz i takojnė
njė sekti tjetėr tė batinitėve tė njohur si
keramitėt. Sekti mė i famshėm shi’it ėshtė
ithnaasharitėt (tė dymbėdhjetėt). Ata i njohin
dymbėdhjetė imamė, i fundit prej tyre Muhammed bin
Hasan Askerij, Mehdiu. Pėr ata ai ishte imami i
pagabuar, i cili u zhduk nė njė shpellė nėntokėsore
para 1200 vjetėsh. E vėrteta ėshtė se babai i tij i
supozuar vdiq pa i lindur asnjė fėmijė. Pėr kėtė
arsye u shkruan vargjet vijuese:
Kurrė nuk ndodhi lindja e
atij nė shpellė,
Pėr tė cilin folėt me
injorancė. Ajo nuk ndodhi!
Sa i pėrket Mehdiut abasit,
babai i tij, kalifi Ebu Xhafer Mensur, ia kishte
lėnė emrin Muhammed. Ai pastaj i dha titullin Mehdi,
sepse ai po ndeshej me problemin e Mehdiut tė
ashtuquajtur nga ehlu bejti. Ai ishte detyruar tė
luftojė zjarrin me zjarr. Nė asambletė e tij private
ai kishte zakon tė thoshte: "As Mehdiu i ehlu
bejtit e as djali im nuk janė Mehdiu i vėrtetė. Ne
vetėm po i luftojmė ata me tė njėjtėn gjė qė ata na
luftojnė neve." Nė kėtė mėnyrė djali i Ebu
Xhafer Mensurit pretendonte se ėshtė Mehdiu nga
rivaliteti i tij me njė pretendent tjetėr tė njohur
si “zemra e pastėr”.
Gjatė historisė ka pasur
shumė “Mehdia”. Ishte Mehdiu bin Tumart nė Marok, i
cili e ndėrtoi kalifatin El-Mehd. Ishte Mehdiu i
Sudanit, Muhammed ose Ahmed bin Abdullah, i cili
themeloi lėvizjen mehdi’iste, e cila akoma ekziston
si parti politike nė shtet. Ai thoshte se ishte nga
familja e tė Dėrguarit (Lavdėrimi dhe shpėtimi i
Allahut qoftė mbi tė!), dhe pretendonte se i zbriste
shpallja. Ai gjithashtu thoshte se i Dėrguari
(Lavdėrimi dhe shpėtimi i Allahut qoftė mbi tė!) i
kishte folur dhe i kishte thėnė se ju jeni Mehdiu.
Shumė njerėz e pasuan atė.
Duhet tė pranojmė se pati
disa tė mira nga lėvizja, sepse ajo luajti rol nė
ēlirimin e Sudanit nga kolonialistėt.
Kanė qenė njė numėr
i Mehdive, tė cilėt kurrė nuk u bėnė tė njohur. Ibėn
Tejmijje shkroi: "Unė njoh
mė tepėr se njė shejh nė kohėn tonė, tė cilėt
pretendojnė se janė Mehdiu. Disa nga ata ndoshta
mund tė inspirohen me kėto ide derisa janė zgjuar,
por ky ėshtė njė inspirim nga shejtanėt.”
Ibėn Haxher Askalani
nė librin e tij qė pėrmbledh biografinė e njerėzve
tė njohur tė shekullit tetė hixhrik, e pėrmend njė
lloj tė kėtyre njerėzve:
"Gjendja e tij mendore u keqėsua dhe ai filloi tė
pretendonte se e shihte Allahun duke zbritur nė
qiell dhe se Allahu i fliste atij dhe e lajmėronte
se ai ishte Mehdiu."
Kapitulli i tretė
Disa komente tė
pėrgjithshme
Tashmė ne e kemi paraqitur
njė pėrzgjedhje tė haditheve qė gjenden lidhur me
Mehdiun. Ne gjithashtu kemi diskutuar njė numėr tė
ngjarjeve historike qė lidhen drejtpėrdrejt me kėtė
ēėshtje. Tani, nė pėrfundim, ne do tė ofrojmė disa
komente lidhur me atė qė kemi prezantuar.
Komenti i parė
Ne mund ta vėrejmė lehtė
se dėshpėrimi i papėrmbajtur i bėn njerėzit tė
kėrkojnė shpėtim. Bile edhe nėse zgjidhja ėshtė
imagjinare, ajo u jep diēka pėr t’u kapur dhe
pėrqendruar pėrballė dėshtimeve tė tyre tė mėdha dhe
shpresave tė liga. Pėr kėtė arsye mehdi'izmi ėshtė
aq mbizotėrues te shi’itėt. Ata gjithmonė kanė qenė
minoritet, dhe nė pjesėn mė tė madhe forca politike
ishte nė duar tė Ehlu Sunetit. Ata ndiheshin tė
tjetėrsuar dhe tė lėnė anash. Udhėheqėsit e tyre
ishin larg nga qendrat e ndikimit dhe vendimmarrjes,
kėshtu qė ata i zėvendėsuan kėto tė meta duke u
siguruar pasuesve tė tyre koncepte qė do tė mbronin
shpirtin e tyre dhe do tė fortifikonin vendosmėrinė
e tyre.
Kjo ndoshta ka qenė diēka
thjesht psikologjike, sepse, ndonėse ishte dredhi e
qėllimshme e disave, tė tjerėt mund tė jenė
magjepsur me kėto ide sa qė ata aktualisht u besuan
atyre dhe i pėrhapėn ato te tė tjerėt me bindje tė
vėrtetė. Njerėzit tjerė do tė ishin tė gatshėm t’i
pranonin idetė e tilla, pasi qė ata u prezantoheshin
atyre me njė sinqeritet, seriozitet dhe ndershmėri
tė dukshme. Ata gjithashtu do ta trashėgonin
entuziazmin e kėtyre tė parėve.
Mehdi’izmi u siguronte
shi’itėve, tė cilėt nuk kishin shans tė fitonin fuqi
politike njė shfrim tė ndjenjave. Ata i nxitėn shumė
revolta, por tė gjitha dėshtuan. Njė diskutim i
kėtyre revoltave dhe rezultateve pėrfundimtare tė
tyre mund tė gjenden nė librin e Asfehanit “Maktu
Talibin”.
Nė tė njėjtėn mėnyrė, disa
njerėz nga Ehlu Suneti, nė raste kur rrethanat u
sollėn dėshpėrim, i marrin kėto ide si mjete
shpėtimi. Kur spanjollėt i nxorėn muslimanėt nga
Spanja, disa muslimanė filluan tė thonė se Mehdiu
ėshtė paraqitur. Ata e prisnin atė, duke besuar se
kur tė vjen, ai do t’u siguronte fitore kundėr
spanjollėve.
E njėjta mund tė thuhet
pėr disa vėllezėr nė Kavkaz, tė cilėt besonin se
shejh Mensur, i cili e udhėhoqi njė nga lėvizjet
ēlirimtare para kohės sė shejh Shamil, do tė kthehej
pėrsėri dhe do ta udhėhiqte xhihadin.
Kurdėt janė njė popull, tė
cilėt padyshim kanė pėrjetuar vuajtje tė hidhura nė
shumė shtete dhe gjatė historisė sė tyre, me
pėrjashtim historik tė kohės sė sundimit tė
Salahudin Ejubit dhe pasardhėsve tė tij. Si pasojė,
shumė kurdė kanė besuar se njėri prej udhėheqėsve tė
tyre, Hasan bin Ali, do tė kthehej.
Ndjenjat e frustrimit mund
tė vijnė pas njė dėshtimi nė ndonjė pėrpjekje
kryesore ose nė thyerjen e shpresave qė lidhen mė
tė. Kjo mund tė jetė njė pėrpjekje nė luftė ose
ndonjė lėvizje tjetėr nė tė cilėn njerėzit i kanė
varur shpresat dhe e drejtojnė shikimin si mėnyrė
pėr tė dalė nga dėshpėrimi i tyre. Kur tė dėshtojnė
pėrpjekjet e tilla dhe shpresat tė pėrplasen pėr
tokė, ata bėhen tė demoralizuar dhe bien nė
dėshpėrim. Ata mund tė gjejnė shpėtim nė pritje pėr
dikė.
Mė sė miri pėr Umetin
islam ėshtė qė tė mos i varin shpresat e tyre nė njė
pėrpjeke specifike. Arena pėr punė islame ėshtė
shumė mė e gjerė se sa tė kufizohemi nė njė nismė
ose tjetėr. Nėse disa pėrpjekje dėshtojnė, tė tjerat
do tė kenė sukses. Nė kėtė mėnyrė, zemrat e njerėzve
mund tė jenė tė pastra nga frustrimi dhe dėshpėrimi
shkatėrrues. Shpartallimi, dėshtimi dhe frustrimi
sigurojnė ambient ideal qė idetė mehdi’iste tė
pėrhapen sidomos nė mes tė atyre tė cilėt nuk
posedojnė njė plan pozitiv tė veprimit, i cili mund
t’i pėrmbush ato dhe t’i kanalizojė energjitė e
tyre.
Dėshpėrimi shpesh e shpie
njeriun tė besojė se puna ėshtė jo e frytshme dhe se
zgjidhja e problemeve qė ata i pėrballojnė janė larg
arritjes sė pėrpjekjeve njerėzore. Ata nuk shohin
rrugė tjetėr pėr tė dalė nga kjo, pėrveē
intervenimit hyjnor tė njė natyre tė mrekullueshme,
intervenimit qė vjen nė formėn e Mehdiut, i dėrguar
pėr ta si ndihmė hyjnore pėr t’i shkaktuar dėme tė
rėnda dhe pėr ta shkatėrruar armikun e tyre. Ai do
t’i bashkojė muslimanėt dhe do t’i shuajė pėrēarjet
e tyre.
Kur ne i pėrqafojmė idetė
e tilla, ne arsyetojmė veten pėr mosbėrjen e ndonjė
pune serioze dhe tė frytshme. Ne bėhemi tė
vetėkėnaqur derisa ne presim Mehdiun. Ndjenjat e
tilla, sipas mendimit tim, dalin nga kombinimi i dy
sėmundjeve shpirtėrore.
E para ėshtė qėndrimi
disfatist qė mund tė ndikojė njė grup tė njerėzve
bile edhe njė komb tė tėrin, kur shpresat tė cilat i
kanė ushqyer nė diēka tė veēantė janė avulluar. Kjo
ėshtė arsyeja qė kurdoherė qė vdes njė “Mehdi”,
njerėzit i transferojnė shpresat e tyre nė njė
tjetėr, ose pretendojnė se ai nuk ka vdekur, ose se
ai do tė kthehet njė ditė.
Sėmundja e dytė ėshtė tė
djegurit pėr ndryshim radikal dhe tė plotė dhe
pakėnaqėsia me diēka qė ėshtė e ngadalshme. Kjo
ėshtė njė dėshtim, i cili nuk merr parasysh
rregullin hyjnor nė krijim. Gjithashtu ėshtė njė
dėshtim nė tė kuptuarit e vlerės sė reformės
graduale ose reformės sė pjesėrishme. Njerėz tė
tillė ėndėrrojnė se e gjithė padrejtėsia qė
mbizotėron rreth botės mund tė largohet me njė
lėvizje tė syrit. Megjithatė, ne duhet tė besojmė se
Allahu e ka fuqinė tė ndryshojė ēfarėdo qė dėshiron.
Me njė mbyllje syri, para
se tė hapet pėrsėri,
Allahu e ndėrron njė
situatė nė tjetrėn.
Mirėpo, Allahu ka vendosur
njė rregull hyjnor pėr ndryshim dhe reformė, pėr tė
cilėn na ka urdhėruar tė punojmė. Pėr kėtė arsye
Allahu thotė:
“Allahu nuk e
prish
(ndryshon) gjendjen e njė populli
(nuk ua largon tė mirat) pėrderisa ata ta
ndryshojnė veten e tyre.”
(Rra’d 11)
Ka disa qė ėndėrrojnė pėr
njė zgjidhje universale pėr t’i dhėnė fund
problemeve tė tyre. Problemi i tyre ėshtė se ata
dėshirojnė e gjithė kjo tė ndodhė brenda jetės sė
tyre. Ideja se mbjellja e njė fidani qė ata dhe
fėmijėt e tyre, pastaj do ta rrisin, derisa ata
mundohen dhe presin rezultatet, ėshtė diēka qė e
shtrinė vendosmėrinė e tyre matanė kufijve. Ata nuk
po presin pėr frytet e pėrpjekjeve dhe mundit tė
tyre, por pėr diēka qė nuk kėrkon pėrpjeke nga ata
me pėrjashtim tė pritjes dhe ėndėrrimit.
Mund tė vėrehet se
njerėzit, tė cilėt angazhohen nė punė produktive si
ndihma ndaj tė tjerėve, mėsimi i njerėzve, thirrja e
tyre nė Islam dhe reforma e efektshme – njerėz tė
cilėt kanė projekte, objektiva dhe aktivitete tė
cilat fokusojnė vėmendjet, energjitė dhe shpresat e
tyre – nuk ndikohen nga idetė mehdi’iste. Arsyeja
ėshtė se puna produktive me tė cilėn janė angazhuar
i mbush jetėt e tyre dhe u sjell kėnaqėsi. Vėrtet
ata nuk kanė nevojė pėr mbėshtetje mendore pėr t’i
pėrkrahur. Nėse njė ditė arrin njė njeri i tillė,
ata me gatishmėri u bashkohen tė tjerėve nė
pėrkrahjen e tij. Nė tė njėjtėn kohė, ata nuk varen
me ardhjen njė ndodhie tė tillė, e as nuk i ndalin
pėrpjekjet e tyre duke pritur qė kjo tė ndodhė.
Sa i pėrket atyre qė i
varin shpresat e tyre nė objektiva tė largėta dhe tė
paarritshme derisa nė tė njėjtėn kohė nuk bėjnė
pėrpjekje ta sjellin atė mė afėr realizimit, por
vetėm ulen dhe presin, njerėzit e tillė shpesh i
shikojnė pėrpjekjet e tė tjerėve me pėrqeshje. Ata
pyesin: “Ēfarė mendoni se mund tė bėni? A mund t’i
ktheni prapa erėrat ose vėrshimet shkatėrruese me
duart tuaja tė vogla?”
Njerėzit e tillė nuk
shohin zgjidhje tjetėr pėrveē ndryshimit radikal dhe
tė plotė dhe njė ndryshim i tillė mund tė vijė vetėm
nė duart e njeriut tė pritur.
Pėr kėtė arsye pretendimet
mehdi’iste janė bėrė nė atmosfera tė tensionit dhe
krizave dhe nė kohėn e ndryshimeve tė mėdha
shoqėrore e politike. Tė gjitha ato lėvizje
mehdi’iste ndodhėn nė kohėn kur njerėzit, sidomos
rinia ndihej e kurthuar, kur nuk gjetėn shpėtim
tjetėr pos t’u kthehen kėtyre ideve.
Ne gjithashtu duhet ta
vėrejmė se mehdi’izmi gjatė gjithė historisė ka qenė
i lidhur me shi’itėt, ndėrkaq sot ne shohim njė
kthim tė papritur tė kėtij trendi. Shi’itėt,
historia e tė cilėve ka qenė histori e pritjes dhe
jo e aktivitetit, vetė shi’itėt tė cilėt kishin
prodhuar shumė “Mehdia” dhe kishin thėnė se xhumaja,
xhihadi dhe shumė punė tjera nuk janė tė vlefshme
derisa tė arrijė Mehdiu – tani kanė marrė mėsim dhe
i kanė reformuar idetė e tyre lidhur me pritjen e
Mehdiut. Ata nuk e kanė hedhur poshtė idenė. Shumica
e tyre ende besojnė nė imamin e pritur, por ata
gjetėn alternativa ndaj pritjes. Ata kanė filluar tė
punojnė, tė planifikojnė dhe tė arrijnė rezultate.
Pėr shkak tė kėtij ndryshimi, ata kanė themeluar
kombe. Ata kanė formuar parti dhe organizata
politike. Mediet dhe aktivitetet e tyre janė ta
pashoq sot. Nė tė njėjtėn kohė, Ehlu Suneti kanė
filluar tė bisedojnė gjatė nė mėnyrė tė mėrzitshme
pėr Mehdiun dhe se si e presin nė parapėrgatitje,
duke spekuluar se kush ėshtė ai.
Ky ėshtė njė prapėsim
shumė i ēuditshėm nė mendim. Rinia e Ehlu Sunetit
duhet tė ndalet dhe tė shqyrtojė se janė duke e vėnė
veten nė njė gjendje shumė tė vėshtirė. Ata po
drejtohen nė gjendjen e njėjtė prej tė cilės tė
tjerėve iu ėshtė dashur tė dalin. Asgjė e mirė nuk
mund tė thuhet pėr kėtė trend, sidomos kur historia
na tregon se sa i rrezikshėm dhe shkatėrrues ėshtė
ai.
Komenti i dytė
Janė dy lloje tė
personave, tė cilėt pretendojnė se janė Mehdiu.
Lloji i parė ėshtė ai, i cili e di se po gėnjen. Ai
ka dalė t’i mashtrojė njerėzit, pėr t’i kthyer ata
nė pasues tė tij dhe pėr t’i shfrytėzuar ata. Nėse e
shikojmė shtetin fatimit, ne shohim se ai ishte
ndėrtuar mbi njė pretendim tė tillė. E njėjta mund
tė thuhet pėr El Mehd, dinastia e themeluar nga
“Mehdiu” Ibėn Tumart. Kėta njerėz e ngritėn flamurin
e tyre pėr qėllime politike dhe fitime materiale dhe
ata e arritėn atė qė e synuan. Pretendentėt tė
tjerė, tė cilėt kishin qėllime tė ngjashme nuk ishin
aq fatlum nė synimet e tyre.
Lloji tjetėr i personit qė
vjen me kėtė pretendim ėshtė njeriu i hutuar dhe
imagjinon se vėrtet ėshtė Mehdiu. Njerėz tė tillė
janė tė sėmurė, siē thotė Ibėn Haxheri: "Ata kanė
njė gjendje tė keqėsuar mendore". Kjo situatė
mund tė kuptohet mirė nga psikologjia bashkėkohore.
Ka njerėz qė janė tė ērregulluar mendėrisht ose kanė
personalitet tė plasaritur.
Disa njerėz pretendojnė se
janė Isau (Lavdėrimi dhe shpėtimi i Allahut qoftė
mbi tė!) ose Mehdiu, ose dikush tjetėr mė i
rėndėsishėm se kėta tė dy.
Komenti i tretė
Mbitheksimi i ēėshtjeve
ėshtė formė e devijimit, bile edhe kur ėshtė fjala
pėr njė ēėshtje legjitime. Ta marrim shembull
caktimin e njė imami qė t’u prijė muslimanėve. Nuk
ka asnjė mosmarrėveshje mbi kėtė ēėshtje, pėrveē
mendimit tė pazakontė qė kanė el-Asamm. Sa i pėrket
pjesės tjetėr tė muslimanėve – dhe tė gjithė Ehlu
Sunetit pa pėrjashtim – caktimi i njė imami shihet
si nevojė dhe domosdoshmėri fetare.
Megjithatė, shi’itėt e
teprojnė nė kėtė ēėshtje, duke e bėrė atė vijė
kufindarėse nė mes tyre dhe ēdokujt tjetėr. Ata kanė
ndėrtuar mbi tė njė ndėrtesė ideologjike imponuese.
Kur ju i lexoni librat e tyre dhe i konsideroni
principet e tyre, duket sikur toka dhe krejt
universi ėshtė krijuar pėr nder tė imamėve, sidomos
imamatet e Ali bin Ebu Talibit dhe pasardhėsve tė
tyre. Ata e bėjnė tė duket sikur kėta imamė janė
ata, tė cilėt e mbajnė ekzistencėn dhe se jeta e
ahiretit buron nga ta dhe ėshtė pėr ta. Ata
pėrshkruhen si lidershipi i vėrtetė pėr popullin dhe
burimi i vetėm i reformės pėr njerėzimin. Mbrojta e
besimit arrihet vetėm pėrmes tyre. Ka edhe shumė
lidhje shkakore qė ata ua atribuojnė imamėve tė
tyre, pėrveē atyre tė cilat i pėrmendėm dhe tė
gjitha kėto deklarata bėhen pa ofruar prova dhe
dėshmi pėr t’i mbėshtetur ato.
Ehlu Suneti duhet ta
kuptojė faktin se mbitheksimi i ndonjė ēėshtjeje
mund tė jetė formė e devijimit. Po, ju duhet tė
besoni nė njė ēėshtje qė ėshtė legjitime, por nė tė
njėjtėn mėnyrė ju duhet t'i jepni theksin legjitim,
pėr tė mos e fryrė atė jashtė proporcionit e as pėr
tė mos e anashkaluar. Ky parim vlen pėr ēėshtjen e
Mehdiut. Disa njerėz shkojnė aq larg sa qė mohojnė
hadithet pėr Mehdiun. Ata e bėjnė kėtė pėr shkak tė
mėnyrave tė shumta qė ideja e Mehdiut ėshtė abuzuar
gjatė historisė, duke menduar se mohimi i
ekzistencės sė tij mund t'i jepte fund problemit.
Ndonėse, nganjėherė arsyeja e mohimit tė tyre ėshtė
pėr shkak tė mungesės sė njohjes sė Sunetit. Ky
ėshtė njė ekstrem. Pastaj ka disa, tė cilėt e
pėrqafojnė idenė e mehdi’izmit me njė forcė dhe zell
tė tepėrt sa qė ajo i shkatėrron ata. Ata janė nė
gabim tė njėjtė si tė tjerėt qė e mohojnė Mehdiun.
E njėjta mund tė thuhet
pėr ndonjė ēėshtje tjetėr tė adhurimit. Nėse dikush
shkon nė ekstrem nga frika prej Allahut, ai mund tė
pėrfundojė nė gabim si havarixhėt. Nė anėn tjetėr,
shpresa e tepruar pėr falje nga Allahu mund ta
sjellė njeriun nė gabimet e murxhiave. Dashuria e
tepėrt mund tė ēojė nė gabimet e sufinjve. Kjo ėshtė
e vėrtetė pėr tė gjitha principet islame. Ne duhet
t'u besojmė atyre dhe t'ua japim peshimin e duhur,
duke mos zmadhuar rėndėsinė e tyre ose neglizhuar
ato. Ky ėshtė njė koncept shumė i rėndėsishėm.
Kjo ėshtė pjesė e
mesit tė zgjedhur qė pėrmendet nė Kur’an, Allahu
thotė: “Dhe
ashtu (siē ju
udhėzuam nė fenė islame) Ne u bėmė juve njė
popull tė drejtė (njė mes tė zgjedhur).”
(Bekare, 143)
Ky mes i zgjedhur ėshtė tė
pasurit maturi, as tė mos shkohet nė ekstrem e as tė
mos largohemi krejt. Kur i shqyrtojmė ēėshtjet pėr
tė cilat pėrēahen muslimanėt, pa marrė parasysh se a
ėshtė fjala pėr muslimanėt nė pėrgjithėsi ose pėr
punonjėsit dhe organizatat islame nė veēanti, ne
shohim se shkaku i mospajtimeve tė tilla ėshtė
pėrvetėsimi i njė pozite ekstreme ose tjetėr.
Njė grup shkon nė ekstrem
nė ēėshtjen e qeverisė islame, aq shumė sa qė ata i
akuzojnė qeveritė islame pėr mosbesim, duke i futur
nė njė thes edhe dijetarėt dhe qytetarėt tė cilėt
janė tė kėnaqur me ta. Pastaj ka tė tjerė tė cilėt e
lėnė anash kėtė ēėshtje tė njėjtė dhe e ulin
rėndėsinė e saj, duke thėnė pa asnjė argument nga
Allahu se njerėzit janė tė lirė ta udhėheqin veten
me ēfarėdo ligji ose sistemi politik qė ata e shohin
tė shėndoshė. Kėta njerėz janė aq tė tepėrt nė
neglizhencėn e tyre pėr kėto ēėshtje sa edhe ata tė
cilėt i ndihmojnė ata.
Pastaj janė ata tė
mesmit, tė cilėt i japin ēdo ēėshtje vendin e vet
legjitim dhe konsideratėn e duhur, duke iu shmangur
tė gjitha ekstremeve. Allahu thotė: “Allahu
ēdo gjėje ia ka caktuar kohėn
(afatin).”
(Talakė, 3)
Komenti i katėrt
Islami siguron njė
alternativė tė fuqishme nė vend tė pritjes dhe ata
qė janė tė zėnė me ēėshtjen e Mehdiut dhe pritjen e
tij nė pėrgjithėsi nuk e vėrejnė kėtė. Ky ėshtė
principi i ripėrtėritjes qė gjendet nė hadithin e
transmetuar nga Ebu Hurejra:
"Allahu i dėrgon kėtij Umeti nė
fillim tė ēdo shekulli ata qė ripėrtėrijnė fenė".
Ky ėshtė njė hadith
autentik qė gėzon pranim tė gjerė nė mesin e
muslimanėve. Ēėshtja e ripėrtėritjes ėshtė koncept
legjitim islam dhe ėshtė pranuar nga dijetarėt mė
eminent. Ebu Bekri u angazhua nė ripėrtėritje pas
vdekjes sė tė Dėrguarit (Lavdėrimi dhe shpėtimi i
Allahut qoftė mbi tė!), duke i kthyer njerėzit nė tė
vėrtetėn dhe duke i luftuar felėshuesit. Umer bin
Abdulaziz u angazhua nė ripėrtėritje me reformimin e
tij tė emevitėve. Shafiu, Ahmedi dhe dijetarėt tjerė
e kryen kėtė detyrė gjatė kohės sė tyre. Tė gjithė
kėta njerėz bėn ripėrtėritje nė vendin e ndikimit tė
tyre.
Kjo ėshtė ēėshtja qė
vėrtet mund t'i reformojė rrethanat e popujve dhe
bile t’i inspirojė ata tė marrin pjesė nė reformėn e
tyre. Arsyeja pėr kėtė ėshtė se ripėrtėritja nuk
ėshtė diēka qė pret ardhjen e ndonjė individi si
Mehdiu., ajo ėshtė detyrė e ēdo muslimani. I
Dėrguari i Allahut tha: "Atė tė cilėt e
ripėrtėrijnė fenė." Kjo ėshtė njė deklaratė
e pėrgjithshme, qė nuk i drejtohet ndonjė individi
ose grupi tė veēantė. Ai pėrfshinė shumė njerėz qė
punojnė nė sfera tė ndryshme tė jetės. Kush mundet
qė vetė t'i ripėrtėrijė tė gjitha aspektet e Islamit
qė kanė tė bėjnė me shumė fusha tė jetės, duke
pėrfshirė arsimin, punėn, ekonominė dhe mediet? Kjo
nuk mund tė arrihet nga ndonjė individ ose madje
grup i individėve. Njė ripėrtėritje e tillė
gjithėpėrfshirėse kėrkon njė numėr shumė tė madh tė
njerėzve.
Madje edhe kur kjo tė
ndodhė, Umeti islam gjithmonė do tė kėrkojė mė tepėr
reforma dhe ripėrtėritje tė vazhdueshme. Pėr kėtė
arsyeje i Dėrguari i Allahut e pėrmendi grupin e
mbėshtetur nga Allahu, i cili do tė mbetet i
qėndrueshėm me urdhrin e Allahut dhe as nuk do tė
dėmtohet nga ata qė i braktisin e as nga ata qė janė
kundėr tyre derisa tė vjen vendimi i Allahut. Brenga
e kėtij grupi ėshtė reforma dhe ripėrtėritja. Disa
nga ata angazhohen nė arsim, disa nė reformė
ekonomike, disa nė punė tė da’vetit, disa nė
pėrpjekje humanitare. Ne kemi nevojė ta nxjerrim
Umetin islam, rininė e tij dhe popujt e tij tė
ndryshėm, nga dėshpėrimi nė tė cilin kanė rėnė. Kjo
ėshtė njė pėrgjegjėsi qė duhet ta ndajmė tė
gjithė.
Pėrfundimi
Unė dėshiroj tė pėrfundoj
me katėr pika:
1. Ne duhet tė nxisim
dialog pėr ēėshtjet kryesore me tė cilat
ballafaqohen muslimanėt sot. Ne duhet tė zhvillojmė
te njerėzit tanė dhe te rinia jonė aftėsinė pėr tė
dėgjuar. Kjo vlen sidomos pėr udhėheqėsit tanė,
qoftė intelektualėt ose politikanėt. Sepse, kur
njerėzit e dinė se po u vihet veshi, ajo largon njė
pjesė tė pakėnaqėsisė nga zemrat e tyre. Ajo u hap
rrugė tė mirėkuptimit, negociatave dhe shkėmbimeve
tė mendimeve. Kjo e mbron unitetin e muslimanėve dhe
energjitė e rinisė. Ajo i drejton energjitė e tyre
ndaj detyrės sė rėndėsishme tė konfrontimit tė
rreziqeve qė i rrethojnė ata.
2. Ne duhet t'i
inkurajojmė institucionet tona intelektuale pėr t'u
angazhuar nė thirrje tė njerėzve nė Islam, arsim dhe
punė humanitare. Ne duhet t'i inkurajojmė ata qė t'i
shfrytėzojnė mediet. Duhet tė mbėshteten gjithashtu
edhe organizatat tona bamirėse dhe pėrpjekjet tjera
humanitare. Ne duhet ta largojmė dėshpėrimin dhe
frustrimin qė po i mundon muslimanėt, sepse
dėshpėrimi nuk sjellė asgjė tė mirė. Ajo mund tė
sjellė vetėm dėm duke i vėnė njerėzit nė njė qėndrim
disfatist.
3. Ne duhet tė sigurojmė
mundėsi qė rinia jonė muslimane tė jetoj jetė tė
denjė e tė respektueshme. Varfėria dhe papunėsia i
shndėrron ata nė lėndė djegėse pėr ēfarėdo
ideologjie devijuese qė vjen si pasojė e tyre.
4. Ne duhet tė ruajmė
Umetin islam nga rreziqet e mendimeve devijuese dhe
shthurjes morale. Nuk ka dyshim se kėta faktorė kanė
fuqinė tė nxisin njė reagim me pasoja tė mėdha
negative. Ne kemi filluar tė shohim ne mediet arabe
dhe nė internet dhe faqet e bisedave, njerėz tė
cilėt flasin keq pėr Allahun dhe e mohojnė
madhėshtinė dhe madhėrinė e Tij. Nė tė njėjtėn
mėnyrė ata shpifin pėr tė Dėrguarin e Allahut
(Lavdėrimi dhe shpėtimi i Allahut qoftė mbi tė!),
duke pėrēmuar atė qė muslimanėt e kanė tė shenjtė
dhe duke i pėrdhosur simbolet e Islamit. Ne duhet tė
lejojmė dialogun, por dialogu duhet tė qėndrojė
brenda kufijve tė vet qė e lejon Islami. Ne nuk
duhet t'u japim atyre, tė cilėt janė tė sėmurė dhe
moralisht tė shthurur, rastin pėr tė abuzuar Islamin
nė njė mėnyrė tė neveritshme dhe vulgare, sepse kjo
nganjėherė mund tė shkaktojė reagime tė dhunshme dhe
tė jashtėzakonshme. Ėshtė obligim pėr ne qė ta
ruajmė Umetin islam nga idetė devijuese dhe tė
fėlliqura dhe gjėrave qė mediet, pėrmes
televizionit, internetit dhe mėnyrave tjera nė
dispozicion tė tyre, po i qarkullojnė nė shoqėritė
tona muslimane. Ne duhet ta bėjmė njė pėrpjeke tė
madhe pėr ta arritur kėtė.
E lus Allahun qė t'i jap
forcė Islamit dhe muslimanėve dhe tė mbjellė dobėsi
tek ata qė e kundėrshtojnė Islamin. Allahu i
ndihmoftė muslimanėt kudo qė janė dhe i mbrojt ata
nga e keqja e shpirtligut dhe kurthet e tė
devijuarve aq kohė sa ekziston dita dhe nata. Allahu
na ndihmoftė qė tė flasim fjalė tė vėrteta dhe tė
bėjmė punė tė mira. Vėrtet, Ai ka mundėsi pėr ēdo
gjė. Paqja dhe shpėtimi i Allahut qoftė mbi tė
Dėrguarin, Muhammedin (Lavdėrimi dhe shpėtimi i
Allahut qoftė mbi tė!), mbi familjen dhe shokėt e
Tij!
Pėrktheu nga
anglishtja: Driton Maxhuni
Redaktor fetar:
Bahri Curri
Redaktor gjuhėsor:
Avni Avdiu
Titulli nė
origjinal: Awaiting the Mahdi Covenant or Creed
Autor: Selman
el Audeh
Marrė nga: www.
islamtoday.com
Publikuar pėr herė tė parė nė
shqip nga:
www.klubikulturor.com
|